<<Ապստամբի ամբողջ կյանքը այրվող կրակ է: Մինչև վերջին շունչը նա երիտասարդ է, նա թարմ է: Ոչ մի իրավիճակում  նա չի կառչի հին փորձից, ցանկացած իրավիճակում նա կհենվի ներկա գիտակցության վրա : Կյանքը հրաշալի ճանապարհորդություն է, եթե այն հանդիսանում է մշտական ուսուցման, հետազոտման գործընթաց: Այդ դեպքում կյանքի յուրաքանչյուր պահ դառնում է գրավիչ, քանի որ ամեն մի պահ դուք մի նոր դուռ եք բացում, յուրաքանչյուր պահ դուք առնչվում եք մի նոր գաղտնիքի հետ>>:  Օշո

Ապստամբը նա է, ով չի հետևում անցյալի ծրագրին, չի ապրում ինչպես մեքենա: Կրոնը, հասարակությունը, մշակույթը…ոչինչ, որը պատկանում է երեկվա օրվան, ոչ մի կերպ չի ազդում նրա կենսակերպի, կյանքի ոճի վրա: Նա ապրում է անհատապես, ինչպես օրգանական միացությունը: Նրա կյանքը որոշվում է ոչ թե նրանով, թե ինչպես են ապրում ուրիշները, այլ սեփական բանականությամբ: Նրա կյանքի բույրը դա ազատության բույրն է, նա ոչ միայն ինքն է ազատության մեջ ապրում, այլև մյուսներին է թույլ տալիս ազատության մեջ ապրել: Նա ոչ ոքի թույլ չի տալիս միջամտել իր կյանքին, բայց և ինքն էլ չի միջամտում ուրիշների կյանքին: Նրա համար կյանքը այնքան սուրբ է, իսկ ազատության գինը այնքան բարձր, որ հանուն նրա նա պատրաստ է զոհաբերել ամեն ինչ՝իր հարգանքը, հասարակական դիրքը, նույնիսկ կյանքը: Ազատությունը նրա համար հանդիսանում է նույնը,  ինչ Աստված էր հանդիսանում անցյալի այսպես կոչված <<կրոնավոր>> մարդկանց համար: Ազատությունը նրա Աստվածն է: Մարդը դարերով ապրել է ինչպես ոչխարը հոտի մեջ, եղել ամբոխի մաս՝հետևելով  նրա սովորույթներին, պայմաններին, հին պատվիրաններին ու հին ուսմունքներին: Բայց այդպիսի կենսակերպը հակաանհատական էր. լինելով քրիստոնյա, չես կարող լինել անհատականություն, լինելով հինդուիզմի հետևորդ չես կարող  լինել անհատականություն: 

Ապստամբը նա է, ով ապրում է բացառապես սեփական լույսով, ով վտանգում է ամեն ինչ հանուն իր արժեքներից բարձրագույնի՝ ազատության: Ապստամբը ժամանակակից մարդ է: Ամբոխները ժամանակակից չեն: Հինդուիզմի հետևորդները հավատում են սուրբ պատվիրաններին, որոնք արդեն հինգ հազար կամ տասը հազար տարեկան են: Նույնը վերաբերում է նաև այլ կրոններին. մահացածները կառավարում են ողջերին: Ապստամբը ապստամբում է ամեն ինչի դեմ, ինչն անկենդան է, նա վերցնում է իր կյանքը իր ձեռքը: Նա չի վախենում մնալ միայնության մեջ, ընդհակառակը, նա երջանիկ է միայնությամբ՝որպես գանձերից ամենաթանկարժեքի: Ամբոխը տալիս է անվտանգության, պաշտպանվածության զգացում, բայց վերցնում է հոգին: Այն ձեզ ստրկացնում է: Այն ձեզ հրահանգներ է տալիս, որոնցով դուք պետք է ապրեք. ինչ անել, ինչ չանել: Աշխարհի յուրաքանչյուր կրոն տվել է տասը պատվիրանների պես մի բան և այդ պատվիրանները տրվել են մարդկանց կողմից, ովքեր պատկերացում չունեին այն մասին, թե ինչպիսին է լինելու ապագան, ինչպիսին է լինելու մարդկային գիտակցությունը ապագայում: Նույն հաջողությամբ փոքրիկ երեխան կարող էր գրել ձեր կյանքի պատմությունը, երեխան, որը ոչինչ չգիտի երիտասարդության, ծերության, մահվան մասին: Բոլոր կրոնները տարրական են, կոպիտ, բայց նրանք ձեր կյանքին ձև են հաղորդում: Բնական է, որ ամբողջ աշխարհը լի է դժբախտությամբ. ձեզ թույլ չի տրված լինել ինքնուրույն: Յուրաքանչյուր մշակույթ ցանկանում է, որ դուք լինեք կրկնօրինակ, բայց ոչ երբեք բնօրինակ: Ապստամբը նա է, ով ապրում է սեփական լույսի համաձայն, լսում է սեփական բանականությանը: Նա ինքն է հարթում իր ճանապարհը, նա չի հետևում ողջ ամբոխին, որը գնում է արդեն տրորված ճանապարհով: Նրա կյանքը վտանգավոր է, բայց կյանքը, որը վտանգավոր չէ, կյանք չէ: Նա ընդունում է անհայտի մարտահրավերը: Այդպիսին է մարդկային ողջ դժբախտությունը. ձեզ պատրաստում է անցյալը, իսկ ապագան երբեք չի դառնա անցյալ: Երեկվա օրը չի դառնա երբեք ձեր վաղվա օրը: Բայց մինչև հիմա այդպես է ապրել մարդը: Ձեր երեկվա օրերը պատրաստում էին ձեր վաղվա օրերը: Արգելք է դառնում հենց ինքը՝այդ պատրաստությունը: Դուք չեք կարող ազատ շնչել, ազատ պառկել, ազատ պարել. անցյալը ձեզ անդամալույծ է դարձնում բոլոր հնարավոր առումներով: Անցյալի բեռը այնքան ծանր է, որ իր տակ ճզմում է յուրաքանչյուրին: Ապստամբն ուղղակի ասում է անցյալին, որ ժամանակն է եկել բաժանվելու: Դա մշտական գործընթաց է, հետևաբար լինել ապստամբ նշանակում է՝ մշտապես ապստամբել, որովհետև յուրաքանչյուր պահ դառնում է անցյալ, յուրաքանչյուր օր դառնում է անցյալ: Անցյալը հանգիստ չի պառկում իր գերեզմանում, դուք այն ապրում եք ամեն պահ: Հետևաբար ապստամբը պետք է տիրապետի նոր արվեստի՝մահանալու ամեն պահի համար, որն արդեն անցել է, որպեսզի ապրի ազատ նոր, եկող ակնթարթի մեջ: Ապստամբությունը մշտական գործընթաց է, այն անշարժ չէ: Եվ հենց այստեղ ես կուզենայի շեշտել հեղափոխականի և ապստամբի միջև տարբերությունը: Հեղափոխականը ևս կախված է անցյալից: Հնարավոր է,  նա կախվածություն ունի ոչ թե Հիսուս Քրիստոսից կամ Գաուտամա Բուդդայից, այլ Կարլ Մարքսից, Մաո  Ցզեդունից կամ Իոսիֆ Ստալինից, Ադոլֆ Հիտլերից, Բենիտո Մուսոլինիից…. կարևոր չէ թե ումից է նա կախվածություն ձեռք բերել: Հեղափոխականը ունի իր Աստվածաշունչը՝Das Kapital-ը, սեփական Մեքքան, Կրեմլը…ինչպես և ցանկացած կրոնում նա չի ապրում սեփական գիտակցությամբ: Նա ապրում է գիտակցությամբ, որն ստեղծվել է մյուսների կողմից: Հնարավոր է, նա պայքարում է մի հասարակության դեմ, բայց միշտ աջակցում է մեկ այլ հասարակության: Հնարավոր է, նա պայքարում է մի մշակույթի դեմ, բայց հենց հիմա պատրաստ է աջակցել մեկ այլ մշակույթի: Նա ընդամենը տեղափոխվում է մի կրոնից մեկ այլ կրոն՝հինդուիզմից քրիստոնեություն: Նա փոխում է բանտերը: Ապստամբը պարզապես ազատվում է անցյալից և երբեք թույլ չի տալիս անցյալին կառավարել իրեն: Դա մշտական, անընդհատ գործընթաց է: Ապստամբի ամբողջ կյանքն այրվող կրակ է: Մինչև վերջին շունչը նա երիտասարդ է, թարմ է: Ոչ մի իրավիճակում նա չի կառչի անցյալի փորձից, այլ կառաջնորդվի ներկա գիտակցությամբ: Ապստամբ լինելը իմ ընկալմամբ հավատի միակ ուղին է, իսկ այսպես կոչված <<կրոնները>> ընհանրապես արժանի չեն,  որ անվանվեն կրոններ: Նրանք բացարձակապես կործանարար են մարդկության համար, նրանք ստրկացնում են մարդկային էակներին, շղթաների մեջ են պահում մարդկային հոգիները, և թեկուզ առաջին հայացքից թվում է, որ դուք ազատ եք, բայց ձեր հոգու խորքում կրոնները ստեղծել են առանձնահատուկ խիղճ, որը կառավարում է ձեր բոլոր արարքները: Նույն կերպ վարվեց մեծ գիտնական Դելգադոն: Նա բացահայտեց, որ մարդու ուղեղում կան յոթ հարյուր կենտրոններ: Այդ կենտրոնները միացած են ձեր ամբողջ մարմնի,  օրգանիզմի հետ: Կա սեռական ցանկության կենտրոն, բանականության կենտրոն. յուրաքանչյուր կենսական գործառույթ ունի իր կենտրոնը: Եթե ուղեղի որոշակի կենտրոնի մեջ էլեկտրոդ տեղադրել, ապա տեղի է ունենում շատ տարօրինակ երևույթ:  Նա դա առաջին անգամ ցուցադրեց Իսպանիայում:  Դրեց էլեկտրոդը ամենաուժեղ ցուլի ուղեղի մեջ,  իսկ հեռակառավարման վահանակը պահում էր իր գրպանում: Կանգնեց դաշտի մեջտեղում և սկսեց թափահարել կարմիր լաթը, ու ցուլը հարձակվեց նրա վրա: Դա Իսպանիայի ամենասարսափելի ցուլն էր, և հազարավոր մարդիկ հավաքվել էին դիտելու: Նրանք ունկնդրում էին այդ երևույթը շունչները պահած, աչքները չորս արած: Ցուլը մոտենում էր, և բոլորը վախենում էին, որ մեկ վայրկյան հետո Դելգադոն կմահանա: Բայց նրա գրպանում կար հեռակառավարման փոքրիկ վահանակ: Երբ ցուլն արդեն մի ոտնաչափ հեռու էր նրանից նա աննկատ սեղմեց կոճակը. ոչ ոք դա չտեսավ, և ցուլը կանգնեց շանթահարվածի նման: Այդ ժամանակից սկսած Դելգադոն փորձեր էր անում շատ կենդանիների և նույնիսկ մարդկանց վրա և եկավ եզրակացության, որ նույն բանը ինչին նա հասավ էլեկտրոդների միջոցով, կրոնները հասնում են կախվածության մեջ գցելու միջոցով: Վաղ մանկությունից դուք երեխային ներշնչում եք կախվածություն, մշտապես կրկնում և կրկնում եք որոշակի միտք, որը մտնում է նրա ուղեղ, բանականության կենտրոն և արդյունքում այն մղում է այդ կենտրոնին կատարելու որոշակի գործողություն կամ ընդհակառակը, զերծ մնալ որոշակի գործողություններ կատարելուց: Դելգադոյի փորձը կարող է վտանգավոր լինել մարդկության համար: Նրա մեթոդը կարող են օգտագործել քաղաքական գործիչները: Երբ ծննդատանը ծնվում է նոր երեխա, անհրաժեշտ է միայն նրա գանգի՝ բանականության կենտրոնի մեջ դնել փոքրիկ  էլեկտրոդ,  և կառավարման կենտրոնական համակարգը հոգ կտանի այն մասին, որպեսզի ոչ ոք երբեք չլինի անհատականություն, ոչ ոք երբեք չդառնա ապստամբ: Հնարավոր է, դուք զարմանաք, բայց ձեր գանգը ներսից անզգա է, այնպես որ եթե ինչ-որ բան դնեն ձեր ուղեղի մեջ դուք այդ մասին երբեք չեք իմանա: Իսկ հետո կարելի է վերցնել հեռակառավարման վահանակը…Մոսկվայից կարելի է կառավարել ամբողջ ԽՍՀՄ-ը: Կրոնները անում էին նույն բանը ավելի կոշտ միջոցներով: Ապստամբը նա է, ով դեն է շպրտում ցանկացած անցյալ, որովհետև ցանկանում է ապրել սեփական կյանքով, սեփական բնույթին, ձգտումներին, այլ ոչ թե ինչ-որ Գաուտամա Բուդդայի, Հիսուս Քրիստոսի և Մովսեսի համաձայն: Ապստամբը մարդկության ապագայի միակ հնարավորությունն է: Ապստամբը կքանդի բոլոր կրոնները, ազգերը, ռասաները, որովհետև նրանք բոլորը փտել են հիմքից, մնացել անցյալում և կանգնած են մարդկության զարգացման ճանապարհին: Նրանք ոչ ոքի թույլ չեն տալիս ծաղկել ողջ գույնով, նրանք չեն ցանկանում երկրի վրա մարդկություն տեսնել, նրանք ցանկանում են տեսնել ոչխարի հոտ: Հիսուսն անընդհատ ասում է. <<Ես Ձեր հովիվն եմ, Դուք իմ ոչխարները>>: Ես երբեք չեմ հասկանում, ինչու ոչ ոք ոտքի չէր կանգնում  և ասում. <<Ինչ հիմարություն, եթե մենք  ոչխար ենք, ապա դու էլ ես ոչխար, եթե դու հովիվ ես, ապա մենք էլ ենք հովիվ>>: Ոչ միայն  այդ ժամանակ…ընհանրապես ոչ մի քրիստոնյա  երկու հազար տարվա ընթացքում ոչ մի բառով չի հիշատակում, թե ինչպիսի վիրավորանք է մարդկության համար, ինչ ստորացում է՝անվանել ցանկացած մարդկային էակին ոչխար, իսկ իրեն՝հովիվ, փրկիչ: <<Ես եկել եմ ձեզ փրկելու>>, բայց նա չկարողացավ նույնիսկ ինքն իրեն փրկել: Եվ ամեն դեպքում Երկրի վրա մարդկանց կեսը հույս ունի, որ նա կվերադառնա և կփրկի իրեն: Դուք ինքներդ ձեզ չեք կարող փրկել,  անհրաժեշտ է Աստծո Միածին Որդի Հիսուս Քրիստոսը: Եվ նա խոստանում է իր մարդկանց. <<Ես կվերադառնամ շուտով ՝ձեր կենդանության օրոք>>: Անցել է երկու հազար տարի, շատ մարդկային կյանքեր են անցել, բայց դեռս ոչ մի հետք, ոչ մի նշան չկա: Ու ցանկացած կրոն իր ձևով անում է նույնը: Կրիշնան ասում է <<Գիտայում>>, որ <<կհայտնվի ամեն տեղ, որտեղ մարդիկ տառապում են, ամեն տեղ, որտեղ մարդիկ դժբախտության մեջ են, ամեն տեղ, որտեղ մարդիկ իր կարիքն ունեն>: <<Ես կվերադառնամ նորից ու նորից>>: Անցել է հինգ հազար տարի, իսկ նրան ոչ մի անգամ չեն տեսել, ոչ մի անգամ: Ինչ<<նորից ու նորից>>: Այդ մարդիկ, չնայած իրենց բոլոր խոստումներին, մարդկությանը վերաբերվեցին անհարգալից: Ապստամբը հարգում է ձեզ, կյանքը, խորը կերպով արժանին է մատուցում այն ամենին, ինչն աճում է, ծաղկում է, շնչում է: Նա իրեն ձեզնից բարձր չի դասում, իրեն չի վերագրում ինչ-որ հատուկ սրբություն, հատուկ առավելություն: Նա նույնպիսի մարդ է, ինչպես և դուք: Նա միայն ավելի խիզախ է ձեզնից: Նա չի կարող ձեզ փրկել, ձեզ կփրկի միայն խիզախությունը: Նա չի կարող ձեզ տանել իր ետևից. ձեր կյանքի իրագործմանը ձեզ կարող է տանել միայն ձեր խիզախությունը: Ապստամբ լինելը կենսակերպ է: Դա իմ համար միակ իսկական կրոնն է: Որովհետր եթե դուք ապրում եք սեփական լույսի համաձայն, շատ անգամ դուք սխալվում եք, ընկնում եք, բայց ամեն ընկնելուց հետո, ամեն մոլորության հետ ձեր մեջ աճում է բանականությունը, իմաստունությունը, ձեր մեջ լինում է ավելի ու ավելի մեծ ընկալում: Սովորելու այլ ճանապարհ չկա, քան սխալներ գործելը: Միայն թե մի գործեք նույն սխալը երկու անգամ: Չկա այլ Աստված բացի ձեր սեփական գիտակցությունից: Պետք չեն ոչ մի Հռոմի պապեր, ոչ մի Այաթոլլա Հոմեյնի, ոչ մի միջնորդներ ձեր և Աստծու միջև: Նրանք աշխարհի խոշորագույն հանցագործներն են, որովհետև օգտվում են ձեր թուլությունից: Օրերս Հռոմի պապը հայտարարեց նոր մեղք. չի կարելի մեղքերի թողություն հայցել  անմիջականորեն Աստծուց, մեղքերի թողություն կարելի է հայցել միայն քահանայի միջոցով: Տարօրինակ է: Միանգամից ակնհայտ է,  որ դա կրոն չէ, դա բիզնես է, որովհետև եթե մարդիկ սկսեն մեղքերի թողություն  հայցել Աստծուց առանց միջնորդների, ով այդ դեպքում մեղքերի թողություն կհայցի քահանայից և ով կվճարի նրան մեղքերի թողության համար: Քահանան անգործ կմնա, Հռոմի պապը անգործ կմնա: Բոլոր քահանաները հավակնում են միջնորդ լինել ձեր և կյանքի բարձրագույն աղբյուրի միջև, բայց նրանք ոչինչ չգիտեն նրա մասին: Միայն դուք եք ունակ իմանալու ձեր կյանքի բարձրագույն աղբյուրը: Բայց ձեր կյանքի աղբյուրը հենց ինքը կյանքի բարձրագույն աղբյուրն է, որովհետև դրանք իրարից անջատ չեն: Ոչ մի մարդ կղզի չէ. բոլորս մեր հոգու խորքում կազմում ենք մի մեծ մայրցամաք: Հնարավոր է , մակերեսային մակարդակում դուք նման եք կղզիների, շատ կղզիների, բայց օվկիանոսի խորքում դուք հանդիպում եք: Դուք երկրի մաս եք, մի մայրցամաքի մաս: Նույնը ճիշտ է ասել նաև գիտակցության մասին: Բայց մարդը պիտի ազատ լինի եկեղեցիներից, վանքերից, մզկիթներից: Մարդը պիտի ինքնատիպ լինի և ընդունի կյանքի մարտահրավերները, որտեղ էլ այն իրեն տանի: Այդ ճանապարհին դուք ձեր միակ ուղեկցորդն եք: Դուք ձեր սեփական վարպետն եք:  

 Ո՞րն է տարբերությունը ապստամբի և հեղափոխականի միջև։

Ապստամբի և հեղափոխականի տարբերությունը ոչ միայն քանակական է, այլև որակական: Հեղափոխականը  պատկանում է քաղաքական աշխարհին: Նա գործում է քաղաքական միջոցներով: Նրա ընկալմամբ, որպեսզի փոխես մարդուն, բավական է փոխել սոցիալական կառուցվածքը: Ապստամբը հոգևոր երևույթ է: Նրա գործունեւթյան ձևը բացարձակապես անհատական է: Նրա ընկալմամբ եթե մենք ցանկանում ենք փոխել հասարակությունը, պետք է փոխենք անհատականությանը: Հասարակությունը ինքնուրույն գոյություն չունի, դա միայն բառ է, ինչպես <<ամբոխ>> բառը. եթե դուք գնաք և փնտրեք,  ապա չեք գտնի ամբոխ: Եթե դուք ինչ-որ մեկի գտնեք նա կլինի անհատականություն: Հասարակությունը դա միայն հավաքական անվանում է, միայն անվանում, ոչ իրականություն, նրա մեջ ոչ մի նյութական բան չկա: Անհատականությունը ունի հոգի, հնարավորություն զարգանալու, փոփոխվելու, վերաձևփոխվելու: Այսպիսով, տարբերությունը հսկայական է: Ապստամբը աշխարհին բերում է գիտակցության փոփոխություն, իսկ եթե գիտակցությունը փոխվի նրա հետևից անխուսափելիորեն կփոխվի հասարակության կառուցվածքը: Բայց հակառակը սխալ է և բոլոր հեղափոխությունները դրա ապացույցն են, որովհետև նրանք բոլորը ավարտվել են պարտությամբ: Ոչ մի հեղափոխության դեռևս չի հաջողվել փոխել մարդուն, բայց թվում է, որ մարդը չի գիտակցում այդ փաստը: Ավատատիրություն, կապիտալիզմ, կոմունիզմ, սոցիալիզմ, ֆաշիզմ, բոլորն իրենց ձևով հեղափոխական են: Նրանք բոլորը պարտություն կրեցին, որովհետև մարդը մնաց նախկինը: Գաուտամա Բուդդան, Զրադաշտը, Հիսուսը ապստամբներ են: Նրանք հավատում են անհատականությանը: Նրանք նույնպես հաջողության չհասան, բայց այլ կերպ պարտություն կրեցին, քան թե հեղափոխությունները: Հեղափոխականները կիրառեցին իրենց մեթոդաբանությունը շատ երկրներում, շատ ձևերով և բոլորն անարդյունք: Բայց Գաուտամա Բուդդայի ուղին հաջողության չունեցավ, որովհետև այն երբեք չփորձեցին: Հիսուսի ուղին հաջողություն չունեցավ, որովհետև նրան խաչեցին հրեաները և հուղարկավորեցին քրիստոնյաները: Նրա ուղին երբեք չփորձարկեցին, նրան ոչ մի հնարավորություն չտվեցին: Ապստամբը դեռևս չհետազոտված երևույթ է: Մենք պիտի ապստամբ լինենք ոչ թե հեղափոխական: Հեղափոխականը պատկանում է բացառապես սովորական միջավայրին: Ապստամբը և նրա ապստամբ էությունը սուրբ են: Հեղափոխականը չի կարող դիմանալ միայնակ, նա  ամբոխի, քաղաքական կուսակցության, կառավարության կարիք ունի: Նա իշխանության կարիք ունի, բայց իշխանությունը այլասերում է, իսկ բացարձակ իշխանությունը այլասերում է բացարձակապես: Բոլոր հեղափոխականները, որ գրավեցին իշխանությունը,  այլասերվեցին այդ իշխանության կողմից: Նրանք չկարողացան փոխել իշխանությունը և նրա կառուցվածքը, իշխանությունը փոխեց նրանց, նրանց ուղեղները, այլասերեց: Փոխվեցին միայն անունները, բայց հասարակությունը մնաց նախկինը: Մարդկային գիտակցությունը շատ դարեր աճ չուներ: Հազվադեպ է մարդը հասնում ծաղկման, բայց եթե բազմաթիվ միլիոններից ծաղկում է մեկը դա կանոն չէ, դա բացառություն է: Եվ նրա այդ բացառիկությամբ պայմանավորված ամբոխը չի կարող նրան հանդուրժել իր շարքերում: Նա ամբոխի համար դառնում է ստորացում, միայն նրա ներկայությունը վիրավորում է, որովհետև բացում է շրջապատի մարդկանց աչքերը, ստիպում է նրանց գիտակցել իրենց ներուժը և ապագան: Իսկ <<ես>>-ի համար ցավալի է ընդունել,  որ մենք ոչինչ չենք արել,  որպեսզի աճենք, որպեսզի մեր մեջ ավելի շատ գիտակցություն, սեր, ստեղծագործելու կարողություն, լռություն լինի,  որպեսզի մեզ շրջապատող աշխարհը լինի մի փոքր ավելի գեղեցիկ: Մենք ոչինչ չենք տվել աշխարհին, մեր գոյությունը նրա համար բարիք չէ,  այլ անեծք: Մենք աշխարհ ենք բերել զայրույթ, բռնություն, խանդ, եսասիրություն և իշխանության տենչ: Մենք վերածել ենք աշխարհը մարտադաշտի, մենք ինքներս արյունարբու ենք և արյունարբու ենք դարձնում մյուսներին: Մենք մարդկությունից խլում ենք նրա ողջ մարդկայնությունը: Մենք օգնում ենք մարդուն իջնել մարդու մակարդակից ներքև, նույնիսկ կենդանու մակարդակից ներքև: Այդ պատճառով Գաուտամա Բուդդան,  Կաբիրը,  Չժուան ցզին  վիրավորում են ձեզ միայն իրենց գոյությամբ, որովհետև նրանք ծաղկել են, իսկ դուք՝ ոչ: Մի գարունը անցնում է մյուսի ետևից, բայց ձեր մեջ ոչինչ չի ծաղկում, և թռչունները չեն գալիս,  որպեսզի ձեր կողքին բույն դնեն, որպեսզի ձեզ համար երգեր երգեն: Ավելի լավ է խաչել Քրիստոսին կամ թունավորել Սոկրատեսին, ինչ-որ կերպ նրանցից ազատվել, որպեսզի ոչինչ և երբեք չհիշեցնի ձեր հոգու դատարկության մասին: Այս աշխարհը շատ քիչ ապստամբների գիտի: Բայց հիմա ժամը եկել է. եթե մարդկությունը չսովորի մեծ քանակով ապստամբներ արտադրել, եթե աշխարհը ձեռք չբերի ապստամբ ոգի, մեր օրերը Երկրի վրա հաշված են: Այդ դեպքում այս հարյուրամյակը մեզ համար կարող է դառնալ գերեզմանոց. մենք այդ կետին շատ մոտ ենք: Մենք պետք է փոխենք մեր գիտակցությունը, աշխարհում ստեղծենք ավելի շատ մեդիտացիոն էներգիա, ավելի շատ սեր: Մենք պետք է ոչնչացնենք հին մարդուն՝իր ողջ տգեղությամբ, իր բոլոր փտած գաղափարներով, հիմար խտրական վերաբերմունքով, անմիտ սնահավատություններով հանդերձ և ստեղծել նոր մարդու՝իր թարմ գաղափարներով, նոր արժեքներով: Ահա երեք բառ, որ ձեզ կօգնեն հասկանալ. .  

Բարեփոխումը նշանակում է տեսքի փոփոխություն: Հինը պահպանվում է, բայց դուք նրան նոր ձև, նոր դեմք եք տալիս. այն կարծես թե վերանորոգում լինի հին տանը. հիմնական տեսքը պահպանվում է, դուք սպիտակեցնում եք պատերը, կարգի եք բերում, մի քանի նոր պատուհան եք դնում, մի քանի նոր դուռ: Հեղափոխությունը ավելի խորն է գնում, քան բարեփոխումը: Հինը պահպանվում է, բայց տեղի են ունենում ավելի շատ փոփոխություններ. փոխվում է ոչ միայն գույնը, ոչ միայն նոր պատուհաններ ու դռներ են դրվում, այլև հնարավոր է, ավելանում են մի քանի հարկեր,  և տունը աճում ու դառնում է ավելի բարձր: Բայց հինը մնում է չքանդված՝թաքնվելով նորի ետևում, այն պահպանվում է: Ըստ էության հինը ընկած է հենց նորի հիմքում: Հեղափոխականը շարունակում է անցյալը: Ապստամբը խզում է իր կապերը անցյալի հետ: Դա բարեփոխում և հեղափոխություն չէ. նա պարզապես անջատում է իրեն այն ամենից, ինչը  հին է:  Հին կրոններ, քաղաքական գաղափարախոսություններ, մարդիկ, այն ամենից, ինչը հին է դուք բաժանվում եք: Շատ կարևոր է հիշել, որ երբ ծնվեց Գաուտամա Բուդդան, նրա մայրը մահացավ: Մինչ  նա լույս աշխարհ էր գալիս նրա արգանդից, մայրը հեռանում էր կյանքից: Հնարավոր է, դա պատմական փաստ է, որովհետև Բուդդային դաստիարակել է նրա մորաքույրը: Նա երբեք չի տեսել իր մորը կենդանության օրոք: Եվ հիմա բուդդայականության մեջ ավանդույթ է դարձել այն գաղափարը, որ երբ ծնվում է Բուդդան նրա մայրը մահանում է. նա չի կարող դիմանալ նրա ծնունդին: Ես դա շատ հորհրդանշական եմ համարում: Խորհուրդը նրանում է, որ ապստամբի ծնունդը նշանակում է հնի մահ: Հեղափոխականը ջանում է փոխել հինը, ապստամբը պարզապես դուրս է գալիս հնի սահմաններից, ինչպես օձն է դուրս սողում իր հին կաշվի միջից և երբեք հետ չի նայում: Եթե մենք չստեղծենք այդպիսի ապստամբների ամբողջ Երկրի վրա, մարդը ապագա չունի: Հին խելքը, գաղափարախոսությունը, կրոնները. հենց նրանց պատճառով է ընդհանուր առմամբ առաջացել գլոբալ ինքնասպանության այս իրավիճակը: Միայն նոր մարդը կարող է փրկել մարդկությունը և այս մոլորակը, այս մոլորակի կյանքի գեղեցկությունը: Ես սովորեցնում եմ ապստամբություն, ոչ թե հեղափոխություն: Ես ապստամբ լինելը համարում են հոգևոր մարդու հիմնական որակ: Հեղափոխությունների ժամանակներն անցել են: Ֆրանսիական հեղափոխությունը ավարտվեց պարտությամբ, ռուսական հեղափոխությունը ավարտվեց պարտությամբ, չինական հեղափոխությունը ավարտվեց պարտությամբ: Հնդկաստանում մենք տեսանք հեղափոխության պարտություն՝Գանդիի գլխավորությամբ: Այն մահացավ հենց Գանդիի աչքերի առջև: Գանդին ամբողջ կյանքը սովորեցնում էր բռնություն չգործադրել, բայց նրա աչքերի առջև պետությունը բաժանվեց երկու մասի, միլիոնավոր մարդիկ մահացան, կենդանի այրվեցին, միլիոնավոր կանայք բռնության զոհ դարձան: Հենց ինքը՝Գանդին սպանվեց: Տարօրինակ մահ բռնության դեմ հանդես եկող սրբի համար: Եվ նույնիսկ նա ինքն էլ մոռացավ իր քարոզները: Երբ նրա հեղափոխությունը դեռ չէր իրականացվել ամերիկացի մտածող Լյուիս Ֆիշերը հարցրեց Գանդիին.  

-Ի՞նչ եք դուք պատրաստվում անել ողջ զենքի, զինված ուժերի հետ, երբ Հնդկաստանը դառնա անկախ պետություն

Գանդին ասաց.

-Ես կգցեմ ողջ զենքը օվկիանոսի մեջ, կարձակեմ բանակը և կուղարկեմ զինվորներին մշակելու դաշտերն ու այգիները:  

-Բայց չէ որ ինչ-որ մեկը կարող է ներխուժել ձեր երկիր, -հարցրեց Ֆիշերը, -մի՞թե դուք դա բաց եք թողնում ձեր տեսադաշտից

-Մենք կընդունենք նվաճողին գրկաբաց , -ասաց Գանդին, -եթե ինչ-որ մեկը ներխուժի մեր երկիր մենք կընդունենք նվաճողին որպես հյուրի և կասենք նրան. <<դու նույնպես կարող ես այստեղ ապրել այնպես, ինչպես մենք ենք ապրում: Պատերազմելու կարիք չկա>>: Բայց նա նույնպես մոռացավ իր փիլիսոփայությունը. ահա թե ինչպես են մահանում հեղափոխությունները: Շատ հեշտ է դատել նման բաների մասին, բայց երբ ձեռքդ է ընկնում իշխանությունը…

Սկզբում Մահաթմա Գանդին չէր ցանկանում ոչ մի պաշտոն զբաղեցնել կառավարությունում: Նա վախենում էր. ի՞նչ հիմա կպատասխանի ողջ աշխարհին: Ի՞նչ կասի զենքի մասին, որը պետք է գցվեր օվկիանոս: Զինվորների մասին, որոնց պետք է արձակեր, որպեսզի մշակեյին դաշտերը և այգիները: Նա խուսափեց  պատասխանատվությունից այն բանի համար հանուն ինչի պայքարել էր ամբողջ կյանքը, տեսավ, որ այլապես նրան մեծագույն դժվարություններ են սպասում, այլապես նա բացեիբաց պիտի ժխտեր սեփական փիլիսոփայությունը: Բայց կառավարությունը ձևավորվեց նրա աշակերտներից՝ընտրված նրա իսկ կողմից: Նա չխնդրեց նրանց արձակել կառավարությունը, ընհակառակը,  երբ Հնդկաստանի վրա հարձակվեց  Պակիստանը, նա չասաց հնդկական կառավարությանը. <<գնացեք սահմանի վրա և ողջունեք նվաճողներին՝ որպես հյուրերի>>: Դրա փոխարեն նա օրհնեց առաջին երեք ինքնաթիռները, որոնք թռչում էին ռմբակոծելու Պակիստանը: Երեք ինքնաթիռ թռան Նյու-Դելիի առանձնատան վրայով, որտեղ նա այդ ժամանակ բնակվում էր,  և նա դուրս եկավ այգի, որպեսզի նրանց օրհնի: Եվ նրա օրհնությամբ նրանք թռան սպանելու իրենց սեփական ժողովրդին, մարդկանց, որոնք ընդամենը մի քանի օր առաջ եղբայրներ և քույրեր էին: Առանց որևէ ամոթի, ցույց չտալով ոչ մի հույզ: Ռուսական հեղափոխությունը մահացավ Լենինի աչքերի առաջ: Նա     քարոզում էր համաձայն Կարլ Մարքսի ուսմունքի. <<Երբ գա  հեղափոխությունը մենք չեղյալ կհայտարաենք ամունությունը, քանի որ  քանի որ այն կապված է մասնավոր սեփականության ինստիտուտի հետ, մասնավոր սեփականության հետ միասին չեղյալ կհայտարարվի ամուսնությունը: Մարդիկ կարող են ազատորեն սիրել իրար, իսկ երեխաների մասին հոգ կտանի հասարակությունը>>: Բայց երբ հեղափոխությունը հաջողության հասավ, նա գիտակցեց այդ խնդրի անվերջանալի դժվարությունը. հոգ տանել այդքան մեք քանակի երեխաների մասին, ով հոգ կտանի այդ երեխաների մասին?Եվ ամուսնության չեղյալ հայտարարման հետ միասին  նա առաջին անգամ հասկացավ, որ ընտանիքն ընկած է հասարակության հիմքում: Ընտանիքը հանդիսանում է հասարակության հիմնական բջիջ, առանց ընտանիքի ձեր ամբողջ հասարակությունը ցիրուցան կլինի: Իսկ դա վտանգավոր է աշխատավորների պետության համար, որովհետև մարդիկ, պատասխանատու չլինելով իրենց ընտանիքի համար, ավելի անկախ կդառնան: Տրամաբանությունը ակնհայտ է: Եթե մարդկանց վրա ընկած է պատասխանատվությունը ընտանիքի համար, եթե նրանք պետք է հոգ տանեն իրենց կնոջ, ծեր մոր, հոր, երեխաների համար, նրանք այնքան են ծանրաբեռնված, որ չեն կարող ապստամբել: Նրանք չեն կարող գնալ կառավարության կամքի դեմ, նրանք չափից շատ պարտավորություններ ունեն: Բայց եթե մարդիկ պարտավորություն չունեն, եթե ծերերի մասին հոգ է տանում կառավարությունը,  ինչպես խոստացվել էր հեղափոխությունից առաջ, եթե երեխաների մասին հոգ է տանում կառավարությունը,  ուրեմն  մարդիկ կարող են միասին ապրել քանի դեռ սիրում են իրար և նրանց պետք չէ ոչ մի թույլտվություն ամուսնանալու համար, նրանց պետք չէ ոչ մի թույլտվություն ամուսնալուծության համար. դա նրանց գործն է, նրանց անձնական գործը, որի հետ կառավարությունը ոչ մի կապ չունի: Բայց երբ այնպես պատահեց, որ իշխանությունը հայտնվեց Կոմունիստական կուսակցության ձեռքում՝Լենինի գլխավորությամբ, ամեն ինչ փոխվեց: Հենց իշխանությունը ընկնում է մարդկանց ձեռքը նրանց գաղափարները փոխվում են: Այժմ գերիշխում էր այն գաղափարը, որ մարդկանց այդ չափի ազատություն տալը և պատասխանատվությունից այդ աստիճան ազատելը վտանգավոր- էր, քանզի նրանք կդառնան չափից դուրս անհատականություններ: Ոչ,  թող ընտանիքի բեռը մնա նրանց ուսերին: Այդ դեպքում նրանք կմնան ստրուկներ՝ հանուն իրենց մոր, հոր, հիվանդ կնոջ, երեխաների և նրանց կրթության: Այդ դեպքում նրանք ժամանակ և խիզախություն չեն ունենա գնալ կառավարության կամքի դեմ ինչ հարցով էլ լինի:  Ընտանիքը բոլոր ժամանակներում եղել է մեծագույն թակարդ, որը թույլ է տվել հասարակությանը մարդուն պահել ստրկության մեջ: Լենինը ընդհանրապես մոռացավ ընտանիքի չեղյալ հայտարարման մասին: Հեղափոխությունները մահանում են և մահանում են շատ տարօրինակ կերպով: Նրանք մահանում են հենց հեղափոխականների ձեռքերում, որովհետև հենց նրանց ձեռքը իշխանություն է ընկնում,  փոխվում է նրանց ողջ տրամաբանությունը: Նրանք այժմ շատ են վախենում կորցնել իշխանությունը: Այժմ նրանք միայն մտածում են այն մասին, որպեսզի պահպանեն իշխանությունը հավերժ,  և որպեսզի մարդիկ մնան ստրուկներ: Ապստամբներին այլևս պետք չեն հեղափոխություններ: Ապստամբներին պետք է նոր փորձ, որը երբեք չի անցկացվել: Չնայած շատ հազարավոր տարիներ գոյություն են ունեցել ապստամբներ, բայց նրանք միշտ մնացել են միայնակ: Հնարավոր է,  այն ժամանբակ դեռևս չէր եկել նրանց ժամանակը: Բայց այժմ ժամանակը եկել է, ավելին,  եթե մենք չշտապենք, ժամանակը կավարտվի: Երբ ավարտվի այս դարը կամ մարդկությունը կվերանա կամ Երկրի վրա ի հայտ կգա նոր մարդ՝նոր ընկալմամբ: Նա կլինի ապստամբ:

Որո՞նք են ապստամբի որակները

Ապստամբի որակները բազմազան են: Առաջին հերթին ապստամբը չի հավատում ոչնչի բացի սեփական փորձից: Նրա համար միայն ճշմարիտ է սեփական ճշմարտությունը. ոչ մի մարգարե, ոչ մի  փրկիչ, ոչ մի սուրբ պատվիրան, ոչ մի հին սովորույթ չեն կարող տալ նրան ճշմարտություն: Թող նրանք խոսեն ճշմարտության մասին, հրաշալի խոսեն, բայց իմանալ ճշմարտության մասին չի նշանակում իմանալ ճշմարտությունը: <Մասին>> բառը նշանակում է շուրջը. իմանալ ճշմարտության <<մասին>> նշանակում է՝ պտտվել նրա շուրջը: Իսկ եթե պտտվես շուրջը երբեք չես հասնի կենտրոնին: Ապստամբը չունի դավանանքի ոչ մի համակարգ՝լինի դա թեիստական կամ աթեիստական, հինդուիստական կամ քրիստոնեական: Նա հետազոտում է, նա փնտրում է: Բայց այստեղ պետք է հասկանալ մի շատ նուրբ պահ: Դրանով հանդերձ նա եսասեր չէ: Եսասերը չի ցանկանում պատկանել ոչ մի եկեղեցու, գաղափարախոսության, դավանանքի ոչ մի համակարգի, բայց բոլորովին այլ պատճառով, ոչ թե ապստամբության: Նա  չի ցանկանում ոչ մի բանի պատկանել, որովհետև իրեն չափից ավելի բարձր է դասում: Նա չափազանց եսասեր է, նա կարող է ապրել միայն ինքն իր համար: Ապստամբը եսասեր չէ, նա բացարձակապես անմեղ է: Նրա չհավատալը պայմանավորված է ոչ թե մեծամտությամբ, այլ համեստությամբ: Նա պարզապես ասում է. <<Մինչև ես չգտնեմ սեփական ճշմարտությունս ցանկացած փոխ առնված, օտար  ճշմարտություն կլինի ինձ համար բեռ, այլ ոչ թե ազատում բեռից: Ես կարող եմ կատարելապես գիտակցել, բայց ոչինչ չեմ իմանա սեփական փորձով: Ես չեմ ունենա ուղղակի փորձ, որի միջոցով կարող եմ որպես վկա հանդես գալ>>: Նա չի պատկանում ոչ մի եկեղեցու,  ոչ մի կազմակերպության, որովհետև չի ցանկանում լինել ընդօրինակող: Նա ցանկանում է պահպանել որոնման կուսական մաքրությունը, որպեսզի հետազոտի առանց որևէ նախապաշարմունքի, որպեսզի մնա բաց առանց որևէ աչառու մտքի: Բայց իր բոլոր գործողություններում նա ելնում է համեստությունից: Ի  դեպ,  այսօր ես հարց ստացա մի մարդուց: Նրան անհանգստացնում է, որ առավոտյան և երեկոյան ողջունելով կամ ցտեսություն ասելով ձեզ, ես ձեռքերս խաչում եմ և խոնարհվում ձեր մեջ եղած աստվածայինի առջև: Նրան դուր չի գալիս այն,  որ որոշ մարդիկ, արտահայտելով իրենց խոր սերը  և վստահությունը, խոնարհվում են իմ առջև և ճակատով դիպչում  հատակին: Նա հարցնում է ինձ. <<Արդյո՞ք դա ճիշտ է, երբ մի մարդ խոնարհվում է մյուսի առջև>>: Եվ նրա անհանգստությունը աճում է, որովհետև այդպիսի մարդիկ ավելի ու ավելի  շատ են դառնում:  Բայց  ես ոչ ոքի չեմ խնդրում ինձ խոնարհվել և ոչ ոք չի խնդրում նրանց դա անել. յուրաքանչյուր ազատ է որոշելու ինքն իր համար: Բայց այդ դատողության մեջ երևում է նախկին մարդը: Խոնարհվել կարելի է Աստծու առաջ, բայց ոչ մարդու: Ահա թե ինչպիսի ենթատեքստ կա այստեղ:  

Թվում է,  թե մարդիկ լսում են ինձ, բայց նրանց հասնում են միայն բառերը, իսկ իմաստը կորչում է ճանապարհին: Կարելի է խոնարհվել ծառին, արևածագին կամ նույնիսկ ինձ՝սովորական մարդու, ով երբեք չի հավակնում կատարել մարգարեի, փրկչի, Աստծու խոխանորդի կամ աստվածային վերամարմնավորման դեր: Բայց ինչի՞ համար է անհանգստանում: Չէ որ նրան ոչ ոք չի խնդրում խոնարհվել: Ոչ ոք չի խառնվում նրա կյանքին, ոչ ոք չի ստիպում: Ոչ ոք չի հարկադրում այդ մարդկանց խոնարհվել: Ոչ ոքի դրա համար չեն պարգևատրում, ոչ ոքի պարգև չեն խոստանում դրա համար: Նա տեսնում է միայն մի կողմը: Նա չի տեսնում, որ  հարգելով  աստվածայինը ձեր ներսում, ես խաչում եմ ձեռքերս: Դա նա ամբողջովին բաց է թողնում տեսադաշտից: Բայց երբ մարդիկ արտահայտում են երախտագիտություն նրանք չեն կորցնում իրենց: Նրանք չեն զրկվում իրենց անհատականությունից, նրանք չեն կորցնում իրենց ինքնագնահատականը: Դա փորձ է, որը հնարավորինս լի է առաքինությամբ և հոգու նրբագեղությամբ: Ապստամբը հարգում է սեփական անկախությունը, բայց նաև հարգում է ցանկացած այլ մարդու անկախությունը: Նա հարգում է իր մեջ եղած աստվածայինը,  ինչպես և ամբողջ աշխարհում գոյություն ունեցող աստվածայինը: Ամբողջ աշխարհը նրա համար վանք է, ահա թե ինչու նա լքեց փոքր վանքերը, որոնք կառուցվել էին մարդկանց կողմից: Ամբողջ երկրագունդը նրա համար սուրբ պատվիրան է, ահա թե ինչու նա ձեռք քաշեց բոլոր սուրբ պատվիրաններից: Բայց ոչ թե մեծամտությունից, այլև համեստությունից ելնելով և հանուն որոնման կուսական մաքրության: Ապստամբը անմեղ է, ինչպես երեխան: Նրա երկրորդ չափորոշիչը կլինի չապրել անցյալով, որն այլևս չկա և չապրել ապագայում, որը դեռևս չկա, այլ ապրել ներկայում՝այնպիսի ուշադրությամբ ու գիտակցությամբ, որոնք նա ի վիճակի է պահպանել: Այլ խոսքերով՝գիտակցաբար ապրել պահի մեջ: Սովորաբար մենք ապրում ենք մարդկանց նման, ովքեր քայլում են քնի մեջ: Ապստամբը ջանում է ապրել գիտակցված կյանքով: Գիտակից լինելը նրա կրոնն է, նրա փիլիսոփայությունը, կենսակերպը: Նրա երրորդ չափորոշիչըշը կայանում է նրանում, որ նա չի ջանում մյուսներին ենթարկել իրեն: Նրա հոգին խռովված չէ իշխանության տենչով, որովհետև դա ամենատգեղ բանն է, որ կա այս աշխարհում: Իշխանության տենչը կործանում է մարդկությունը, թույլ չի տալիս նրան լինել ավելի ստեղծագործ, գեղեցիկ, առողջ և բարենպաստ միջավայր: Եվ հենց այդ իշխանության տենչն է մեծ հաշվով առաջացնում բախումներ, մրցակցություն, նախանձ և վերջիվերջո, տանում  պատերազմների:  

Իշխանության տենչը ընկած է բոլոր պատերազմների հիմքում: Եթե ուսումնասիրենք մարդկության պատմությունը, ապա կտեսնենք, որ այն ամբողջովին բաղկացած է պատերազմների պատմությունից, պատմությունից, թե ինչպես է մի մարդ սպանում մյուսին: Պատճառները փոխվում են, բայց մարդիկ դեռևս սպանում են իրար: Թվում է՝պատճառները միայն պատրվակ են ծառայում: Իրական փաստը նրանում է, որ մարդը սիրում է սպանել: Եզոպոսի առակներից մեկում, իսկ նրա առակները այնքան պարզ են և լի խոր իմաստով և պատկանում են աշխարհի լավագույն առակների թվին, փոքրիկ գառնուկը խմում է մաքուր, զուլալ առվից: Մոտենում է առյուծը և բնականաբար, գառնուկը գրավում է նրա ուշադրությունը. ժամանակն է արդեն նախաճաշելու: Բայց անհրաժեշտ է ինչ-որ պատրվակ,  և նա  ասում է գառնուկին.  

-Դու պղտորում ես առվի ջուրը: Արդյո՞ք դու չգիտես, որ ես կենդանիների արքան եմ:  

-Գիտեմ, -պատասխանում է գառնուկը, – բայց օ՜ կենդանիների արքա, դու հոսանքով ավելի բարձր ես կանգնած ինձնից: Ես ցածր եմ կանգնած հոսանքով և եթե նույնիսկ պղտորում եմ ջուրը իմ խմելով, այն հոսում է վերևից ներքև, այն չի հոսում դեպի քեզ: Դու ես պղտորում ջուրը,  որը ես խմում եմ: Այնպես որ քո տրամաբանությունը ճիշտ չէ: Առյուծը հասկացավ նրա ճշմարտացիությունը և շատ զայրացավ:  Նա ասաց.  

-Դու  չես հարգում մեծերին: Դու համարձակություն ունեցար ինձ հետ վեճ սկսել:  

-Ես չէի վիճում, -ասաց խեղճ գառնուկը: Ես միայն մատնանշեցի փաստերը: Դու ինքդ ես տեսնում, թե ինչպես է հոսում ջուրը: Առյուծը մի պահ լռեց, ապա ասաց.  

-Հիմա ես մտաբերում եմ: Դու պատկանում ես շատ անկիրթ, անդաստիարակ ընտանիքի: Քո հայրը երեկ վիրավորեց ինձ:  

-Հավանաբար դա ինչ-որ մեկ ուրիշն է եղել, -ասաց խեղճ գառնուկը, -որովհետև իմ հայրը երեք ամիս է արդեն ողջ չէ,  և դու դա պետք է լավ իմանաս, չէ որ նա քո փորի մեջ է, նա ողջ չէ: Դու նրան կերար որպես ճաշ: Ինչպես ես կարող էի քո հանդեպ անհարգալկից վերաբերմունք ցույց տալ?Նա մահացել է: Դա արդեն չափից դուրս էր: Առյուծը հարձակվեց գառնուկի վրա, բռնեց նրան և ասաց.  

-Դու շատ վատ շարժուձև ունես, քեզ պահել չգիտես:  

-Ամբողջ հարցը նրանում է, որ դու ցանկանում ես նախաճաշել: Բռնի՛ր և կե՛ր ինձ, պետք չէ ոչ մի պատրվակ: Նման պարզ այլաբանությունների միջոցով Եզոպոսը հրաշքներ էր գործում: Նա այնքան շատ բան է ասել մարդու մասին: Ինչու՞ է անհանգստանում Ինդիվարը: Վերադառնանք զրույցին: Որովհետև նրա սեփական սիրտը չունի սեր, վստահություն, նրա սիրտը չոր է: Նա չգիտի ուրախության արցունքներ: Տեսնելով, թե ինչպես է մյուսներին պատում ուրախությունը և երախտագիտությունը, նա իրեն անկատար է զգում: Եվ  ճիշտ է զգում: Որպեսզի թաքցնի իր անկատարությունը նա հորինում է ամեն տեսակի տրամաբանություն, որ խոնարհվելը ստորացուցիչ է, որ այդպես չպիտի լինի, որ մարդիկ նմանակում են իրար: Բայց ո՞վ է քեզ իրավունք տվել հոգ տանել այլ մարդկանց մասին:  Ո՞վ է քո վրա դրել այդ պատասխանատվությունը: Դու միայն պատասխանատու ես ինքդ քեզ  համար:  

Ապստամբը ապրում է կյանքով, որը լի է ազատությամբ, նա ոչ ոքի թույլ չի տալիս խառնվել իր կյանքին և չի խառնվում մյուսների կյանքին: Ես ոչ ոքի ոչնչի մասին չեմ խնդրել: Եթե մարդկանց կյանքում ինչ-որ բան է տեղի ունենում ես  չեմ կարող նրանց խորհուրդներ տալ, որովհետև դա կնշանակեր խառնվել նրանց կյանքին, թելադրել նրանց:  

Մի քանի օր առաջ մենք մի հրաշալի շատրվան անվանեցինք Ջիդդու Կրիշնամուրտիի պատվին: Ես ստացա մի քանի նամակ Կրիշնամուրտիի հետևորդներից, որոնցում ասվում է, թե ինչպես էր նա ասում մահից առաջ. <<Ինձ հուշարձաններ մի կանգնեցրեք>>: Ինձ այդ նամակները ծիծաղեցրին, որովհետև այս հետևորդներից մի քանիսը ինձ լավ ծանոթ են: Նրանք հետևում են Կրիշնամուրտիի ուսմունքին քառասուն կամ հիսուն տարի, նրանք նրա հասակակիցներ են: Բայց նամակներից պարզ է դառնում, որ նրանք այդպես էլ չկարողացան նրան հասկանալ: Ջիդդու Կրիշնամուրտին ամբողջը կյանքում  ասում էր. <<Մի հետևեք իմ խոսքերին>>: Եվ եթե նա ասում է, որ հուշարձաններ չկանգնեցնեն, երբ նա մահանա, դա նշանակում է, որ չհետևեն իր խոսքերին: Ահա պարզ եզրակացությունը: Եթե դուք հիշում եք,  Ջիդդու Կրիշնամուրտին երբեք և ոչ ոքի չէր ընդունում որպես իր հետևորդ, իսկ այս մարդիկ նամակներ են գրում՝անվանելով իրենց Կրիշնամուրտիի հետևորդներ: Գրեթե յոթանասուն տարի նա միայն հրաժարվում էր և ասում. <<Ես հետևորդներ չունեմ>>: Եթե նրանք լսել, կարդացել, դիտել են նրա հարցազրույցները, ապա կհասկանաք, որ այդ մարդիկ այդպես էլ չուղղեցին իրենց մոլորությունը: Նրանք իրենց համարում են Ջիդդու Կրիշնամուրտի հետևորդներ: Դա նրանց գործն է, ես առարկություններ չունեմ: Դա վերաբերում է նրանց և Կրիշնամուրտիին: Բայց դա միայն մի մասն է: Շատ բան են արդյոք նրանք հասկացել Կրիշնամուրտիի ուսմունքից? Միայն մի բան՝հուշարձաններ չկանգնեցնել: Շատ բան են արդյո՞ք նրանք կյանքի կոչել նրա ուսմունքից յոթանասուն տարվա ընթացքում:  Ես նրանց գիտեմ. կարելի է ասել, որ ոչինչ  չեն սովորել: Նրանք նույնիսկ չեն հետևում Կրիշնամուրտիի գլխավոր գաղափարախոսությանը, որն ասում էր՝<<Ես հետևորդներ չունեմ>>: Նրանք նրան ոչ մի բանում չեն հետևում: Բայց շատ հարմար է հուշարձաններ չկառուցել, հատկապես հնդիկներիկ համար: Եթե հաշվի առնենք, թե ինչքան գումար կարելի է խնայել: <<Այս խեղճը ինքն է ասել, որ այդպես ավելի լավ կլինի, այնպես որ մենք բոլորին կասենք, որ չենք համարձակվի դեմ գնալ նրա կամքին>>: Բայց այդ ե՞րբ և ինչու՞մ եք դուք հետևել նրա կամքին: Ապստամբը պարզապես ապրում է պահի, գիտակցության մեջ՝առանց գերազանցության ձգտման՝լինի դա կյանքում թե մահվան հարցում: Նա լիովին ազատ է իշխանության տենչից: Նա առաջինն է, ով բացահայտեց հոգու գիտությունը, նա գիտնական է: Նրա կրոնը չի փնտրում Աստծու, որովհետև սկսել Աստծուց նշանակում է, որ արդեն ինչ-որ հավատք ընդունվում է, իսկ եթե դուք ինչ-որ հավատք եք ընդունում, ձեր որոնումը աղտոտված է հենց սկզբից: Ապստամբը մտնում է իր ներաշխարհ անաչառ տեսակետով, առանց որև նախնական գաղափարի այն մասին, թե ինչ է նա փնտրում: Նա անդադար հղկում է իր խելքը: Նա խորացնում է իր լռությունը, իր մեդիտացիան, որպեսզի նրա ներսում թաքնված ամեն ինչ դառնա ակնհայտ: Նա չունի նախնական գաղափար այն մասին, թե ինչ է նա փնտրում: Նա իր բնույթով ագնոստիկ է: Այդ բառը օգտակար է հիշել, որովհետև այն նկարագրում է ապստամբի ամենակարևոր որակներից մեկը: Կան թեիստներ, որոնք հավատում են Աստծուն, կան աթեիստներ, որոնք չեն հավատում Աստծուն և կան ագնոստիկներ, որոնք պարզապես ասում են. <<Մենք դեռևս չգիտենք: Մենք կփնտրենք: Հետազոտությունը ցույց կտա: Մենք չենք կարող ասել մինչև չհետազոտենք մեր էությունը մինչև վերջին սահմանը>>:  Նա սկսում է<<ես չգիտեմ>>-ով: Ահա թե ինչու եմ ես ասում, որ նա շատ նման է փոքրիկ երեխայի. նա անմեղ է: Երկու երեխա քննարկում են տանից փախչելու իրենց ծրագիրը:  

-Բայց եթե մեր հայրերը մեզ բռնեն նրանք մեզ կսպանեն, -ասում է մեկը:  

-Հետո ինչ, -ասում է մյուսը, – իսկ մենք նրանց կսպանենք:  

-Բայց այդպես չի կարելի, -ասում է առաջինը: Աստվածաշունչը մեզ սովորեցնում է հարգել մորը և հորը:  

-Ճիշտ է, -ասում է մյուսը: Ուրեմն դու կսպանես իմ հորը, իսկ ես քո հորը:  

Այդպիսի անմեղ և պարզ լուծում. ամեն ինչ այնքան հեշտ է. . .  

Ապստամբը ապրում է անմեղության մեջ, ինչպես երեխան, իսկ անմեղությունը ամենաառեղծվածային երևույթն է: Այն բացում է կյանքի բոլոր գաղտնիքների դռները: Միայն ապստամբին է պատկանում ճշմարիտ հեղափոխությունը և կրոնը: Նա չի ստեղծում կազմակերպություններ, չի հավաքում հետևորդներ, չի կառուցում եկեղեցիներ: Բայց հնարավոր է, նաև այնպես լինի, որ ապստամբները ճանապարհի ընկերներ լինեն. նրանք կարող են վայելել իրար ընկերությունը, իրար հետ երգել, լացել, զգալ գոյության անսահմանությունը և կյանքի հավերժությունը: Նրանք կարող են ձուլվել միասնության մեջ՝առանց միմյանց անհատականությունը կորցնելու, ընդհակառակը, ապստամբների ընդհանրությունը թարմացնում է յուրաքանչյուրի անհատականությունը, սնում է այն, տալիս է նրան առաքինություն և պատկառանք:  

  Ի՞նչն է կապում ապստամբի գաղափարը Զորբա-Բուդդայի քո  ընկալման հետ:

Դա նույն բանն է: Մինչև հիմա մարդկությունը հավատում էր կամ հոգու իրական և նյութի ցնորական լինելուն, կամ էլ նյութի իրական  ու հոգու ցնորական լինելուն: Անցյալի մարդկությունը կարելի է բաժանել հոգևորի կողմնակիցների և նյութապաշտների: Մարդը երկուսը միասին է: Նա միայն հոգի չէ, միայն գիտակցությունը չէ և միայն նյութ չէ: Նա անվերջանալի ներդաշնակություն է նյութի և գիտակցության միջև: Կամ հնարավոր է,  նյութը և գիտակցությունը տարբեր բաներ չեն, այլ մեկ իրականության երկու կողմեր: Նյութը գիտակցության արտաքին մասն է, իսկ գիտակցությունը՝ նյութի ներքին մասը: Բայց ողջ անցյալում չգտնվեց ոչ մի փիլիսոփա, ոչ մի սուրբ, ով կհայտարարեր այդ միասնության մասին. նրանք բոլոր այն բանի կողմնակիցներ էին, որպեսզի բաժանեն մարդուն մասերի՝անվանելով նրա մի կողմը իրական, իսկ մյուսը՝ցնորական: Դա ամբողջ երկրի վրա ստեղծեց շիզոֆրենիայի միջավայր: Չի կարելի ապրել միայն ինչպես մարմինը: Հենց դա ի նկատի ունի Հիսուսը, երբ ասում է. <<Ոչ միայն հացով է մարդը ողջ>>. բայց դա  ընդամենը ճշմարտության կեսն է: Չի կարելի ապրել նաև միայն ինչպես գիտակցությունը, ապրել առանց հացի: Մեր էության մեջ կան երկու չափումներ և այդ երկու չափումներն էլ պիտի հավասար հնարավորություն ունենան աճի համար: Բայց անցյալը կամ առաջինի կողմն էր՝ի վնաս երկրորդի, կամ երկրորդի կողմը՝ի վնաս առաջինի: Մարդը երբեք չէր ընդունվում որպես ամբողջություն: Դա ծնեց տառապանք, ներքին ցավ և մեծագույն խավար՝գիշեր հինգ հազար տարի տևողուէյամբ, որն անվերջ է թվում: Եթե դուք լսում եք ձեր մարմնին, դուք քննադատում եք ձեզ, եթե դուք չեք լսում ձեր մարմնին,  դուք նտառապում եք սովից, աղքատությունից, ծարավից: Եթե դուք լսեք միայն ձեր գիտակցությանը ձեր աճը կլինի միակողմանի. գիտակցությունը կաճի, բայց մարմինը կտուժի և հավասարակշռությունը կկորչի: Իսկ ձեր առողջությունը, ամբողջականությունը, ուրախությունը, երգը, պարը հավասարակշռության մեջ է: Արևմուտքը ընտրեց միայն մարմինը և բոլորովին խուլ դարձավ ամեն ինչի հանդեպ ինչ վերաբերում է գիտակցությանը: Դրա արդյունքը եղավ զարգացած գիտությունը, տեխնոլոգիայի բարձր մակարդակը, հասարակության բարգավաճումը, սովորական մարդու հարստությունը: Բայց այդ ամբողջ հարստության մեջ խեղճ մարդը մնաց առանց հոգու, բացարձակապես կորցրեց իրեն. նա չգիտի, թե ով է ինքը, ինչու գոյություն ունի, իրեն զգում է գրեթե բնության սխալ, այլանդակություն: Եթե գիտակցությունը չի աճում նյութական աշխարհի հարստության հետ միասին, մարմինը՝նյութը, դառնում է չափից դուրս ծանր, իսկ հոգին՝ չափազանց թույլ: Դոք չափազանց ծանրաբեռնված եք ձեր սեփական հայտնագործություններով, բացահայտումներով: Ձեր կյանքը գեղեցիկ դարձնելու փոխարեն նրանք կյանքը այնպիսին են դարձնում, որ Արևմուտքի ամբողջ մտավորականությունը զգում է, որ կյանքը չարժե իրենց աշխատանքին:                                                                                    

Արևելքը ընտրեց գիտակցությունը և մերժեց նյութը ու ամեն մի նյութականը՝ներառյալ մարմինը՝անվանելով այն <<մայա>>, ցնորք անապատում, որը միայն թվում է իրական, բայց իր մեջ ոչ մի իրական բան չի պարունակում: Արելքը ստեղծեց բարձր գիտակցություն ունեցող մարդկանց՝ Գաուտամա Բուդդային, Մահավիրային, Պատանջալիին, Կաբիրին, Ֆարիդին: Բայց բացի այդ այն ստեղծեց միլիոնավոր չունևոր, քաղցած, աղետալի վիճակում գտնվող, շան նման սատկող մարդկանց, որոնք չունեն սնունդ, մաքուր ջուր, հագուստ, ապրուստի միջոցներ:  

Տարօրինակ իրավիճակ է: Արևմուտքում ամեն կես տարին մեկ միլիարդավոր դոլլար արժողությամբ  կաթնամթերքները և այլ սննդամթերքները խորտակում են օվկիանոսում, որովհետև նրանք գերհագեցնում են շուկան, որպեսզի թեթևացնեն պահեստները, խուսափեն գների իջեցումից և այդպիսով պաշտպանեն տնտեսության կառուցվածքը: Մի կողմից Եթովպիայում ամեն օր մահանում են հազարավոր քաղցածներ և միևնույն ժամանակ համաեվրոպական շուկան ոչնչացնում է այնքան սննդամթերք, որ հենց ինքը՝այդ ոչնչացումը, արժե միլիարդավոր դոլլարներ: Եվ դա հենց մթերքների աժեքը չէ,  այլ այն բանի արժեքը, որպեսզի բերեն այն օվկիանոսի մոտ և դեն նետեն: Ո՞վ է պատասխանատու այդ իրավիճակի համար: Արևմուտքի ամենահարուստ մարդը փնտրում է իր հոգին և պարզում է, որ ինքը դատարկ է, որ իր մեջ չկա սեր՝միայն գրավչություն, որ իր մեջ չկա աղոթք՝միայն դատարկ բառեր, որոնք նա անգիր է արել կիրանօրյա դպրոցում և կրկնում է թութակի պես: Նա չունի հոգևոր արժեքներ, կարեկցանք դեպի մյուս մարդկային էակները, հարգանք դեպի կյանքը, թռչունները, ծառերը, կենդանիները. քանդելը այնքան հեշտ է: Հերոսիման և Նագասակին չէին լինի,  եթե մարդը միայն նյութ չհամարվեր: Չէր լինի սպառազինությունների մրցավազք,  եթե մարդը համարվեր Աստծո փոխանորդ, թաքնված հրաշք, որին պետք չէ կործանել, այլ միայն բացահայտել, չկործանել, այլ ի հայտ բերել: Բայց եթե մարդու մեջ չկա ոչինչ բացի նյութից, քիմիայից, ֆիզիկայից՝ծածկված մաշկով, ապա նրա մահվան հետ մահանոմ է ամեն ինչ, ոչինչ չի մնում: Հենց այդ պատճառով է հնարավոր դառնում,  որ ինչ-որ Ադոլֆ Հիտլեր սպանի վեց միլիոն մարդ: Եթե բոլոր այդ մարդիկ ընդամենը նյութ են,  ապա կարիք էլ չկա  ինչ-որ բանի մասին անհանգստանալ: Արևմուտքը կորցրել է իր հոգին, ներաշխարհը: Շրջապատված անմտությամբ, ձանձրույթով՝այն չի գտնում իրեն: Գիտության ողջ հաջողությունները անօգուտ են դառնում, որովհետև նրա տունը լիքն է ու նրա մեջ կա ամեն ինչ, բայց պակասում է տանտերը: Այստեղ՝Արևմուտքում, տանտերը ողջ է, բայց նրա տունը դատարկ է և մերկ: Դժվար է ուրախանալ, երբ ստամոքսդ քաղցած է, մարմինդ անառողջ է, բոլոր կողմերից շրջապատում է մահը. մեդիտացիա անել հնարավոր չէ: Այդ իսկ պատճառով մենք պարտվող կողմն ենք: Մեր բոլոր սրբերը, փիլիսոփաները պատասխանատու են մարդկության դեմ այդ մեծագույն հանցագործության համար:  

Միակ ելքը Զորբա-Բուդդան է: Դա հոգու և նյութի խառնուրդն է: Դա հռչակումն է այն բանի, որ նյութի և հոգու միջև չկա հակասություն և որ մենք կարող ենք լինել հարուստ երկու կողմից էլ: Մենք կարող ենք ստանալ ամեն ինչ, ինչ կարող է տալ աշխարհը, արտադրել գիտությունը և տեխնոլոգիաները և միաժամանակ ստանալ  այն ամենը, ինչ գտնում են իրենց ներքին էության մեջ Բուդդան, Կաբիրը, Նանակը՝տարփանքի ծաղիկները, աստվածայնության բույրը, անսահման ազատության թևերը: Զորբա-Բուդդան նոր մարդ է, ապստամբ է: Նրա ապստամբությունը կայանում է մարդկային երկսայրության, նյութականին հակառակ հոգևորի և հոգևորին հակառակ նյութականի կործանման մեջ: Դա մարմնի և հոգու միանության, այն բանի հռչակումն է, որ կյանքը պարունակում է և մեկը և մյուսը, կամ հնարավոր է, դա ընդամենը մի էներգիա է, որն իրեն երկակի է արտահայտում՝նյութի և գիտակցության մեջ: Երբ էներգիան մաքուր է, այն արտացոլում է իրեն գիտակցության մեջ, երբ մաքուր չէ, անմշակ է, այն հանդես է գալիս որպես նյութ: Գոյություն ունեցող ամեն ինչ ոչ այլ ինչ է, քան էներգետիկ դաշտ: Դա փիլիսոփայություն չէ, դա իմ փորձն է: Եվ այդ փորձը ապացուցվում է ժամանակակից ֆիզիկայով և վերջին հետազոտություններով: Գոյությունը էներգիա է: Մենք կարող ենք մարդու առաջ բացել երկու աշխարհը միաժամանակ: Ըստ էության ունենալ միայն մի աշխարհ, երբ դու կարող ես ունենալ երկուսը, նշանակում է՝ապարդյուն քեզ մղել աղքատության: Զորբա-Բուդդան ամենահարուստն է բոլոր հնարավորություններից: Նա կարող է ապրել ամբողջ չափով, նա կգովերգի այս աշխարհը: Նա հավատարիմ կլինի երկրին, բայց չի դավաճանի նաև երկնքին: Նա իրեն կվերցնի այն ամենը, ինչ կարող է տալ երկիրը՝նրա բոլոր ծաղիկները, հաճույքները, բայց կվերցնի նաև երկնքի բոլոր աստղերը: Նա կդարձնի ողջ գոյություն ունեցողը իր տուն: Անցյալի մարդը աղքատ էր, որովհետև, գոյություն ունեցող ամեն ինչ բաժանում էր երկու մասի: Նոր մարդը՝ապստամբը, Զորբա-Բուդդան, կընդունի գոյություն ունեցող ամեն ինչ ամբողջովին և կդարձնի այն իր տուն: Ամեն ինչ, ինչ որ կա աշխարհում, գոյություն ունի մեզ համար և մենք պիտի վերցնենք ինչ հնարավոր է՝առանց  մեղքի զգացման, հակասության, ընտրության: Չընտրելով, վայելեք այն, ինչ կարող է տալ նյութը և հարստացեք ամեն ինչով, ինչ կարող է տալ գիտակցությունը: Եղե՛ք Զորբա, բայց մի՛ կանգ առեք դրա վրա: Ավելի առաջ գնացե՛ք և մոտեցե՛ք նրան, որպեսզի լինեք Բուդդա: Կա մի հին պատմություն: Անտառում, քաղաքից ոչ հեռու, ապրում էին երկու աղքատ: Բնականաբար նրանք թշնամություն էին անում իրար հետ, ինչպես թշնամություն կանեյին երկու բժիշկներ, դասախոսներ, սրբեր: Մեկը կույր էր, մյուսը՝կաղ,  և նրանք երկուսն էլ իշխանության էին տենչում, օրերով մարտնչում էին քաղաքում իշխանության հասնելու համար: Բայց մի օր, գիշերը, նրանց խրճիթները այրվեցին, որովհետև անտառում հրդեհ էր: Կույրը կարող էր փախչել, բայց չգիտեր ուր փախչի, չէր տեսնում, թե որ կողմից է սպառնում կրակը: Կաղը տեսնում էր, որ կրակից դեռ հնարավոր է փրկվել, բայց ի վիճակի չէր փախչելու: Հրդեհը մոտենում էր շատ արագ, և կաղի աչքերը միայն մահ էին տեսնում: Նրանք երկուսն էլ հասկացան, որ պետք են իրար: Կաղը հանկարծ գիտակցեց. <<Նա կարող է վազել, կույրերը կարող են վազել, իսկ ես աչքեր ունեմ>>: Նրանք մոռացան իրենց մրցակցության մասին: Այդ ճգնաժամային իրավիճակում, երբ նրանցից յուրաքանչյուրին սպառնում էր անխուսափելի մահ, նրանց ոչինչ չէր մնում անել, քան մոռանալ իրենց անմիտ թշնամանքի մասին: Նրանք պայմանավորվեցին, որ կույրը կաղին կտանի ուսերին դրած և նրանք կսկսեն գործել ինչպես մի մարդ . կույրը վազում էր, կաղը՝տեսնում: Նրանք փրկեցին միմյանց կյանքը: Եվ այն բանից, որ փրկեցին իրար, նրանք դարձան ընկերներ, առաջին անգամ նրանք դադարեցին մրցակցել: Զորբան կույր է, նա չի տեսնում աչքերով, բայց կարող է պարել, երգել ու ուրախանալ: Բուդդան կարող է միայն տեսնել: Նա հենց ինքը՝աչքերն է, բայց ունակ չէ պարելու, նրա թույլ կողմը նրանում է, որ ի վիճակի չէ երգել, ուրախանալ: Ժամանակը եկել է: Աշխարհը բռնկված է հրդեհով, յուրաքնչյուր կյանք վտանգի մեջ է: Զորբայի և Բուդդայի հանդիպումը կարող է փրկել ողջ մարդկությունը: Նրանց հանդիպումը միակ հույսն է: Բուդդան կբերի իր գիտակցությունը, պարզությունը, անսահմանի ընկալումը, այն բանի ընկալումը, ինչը համարյա անտեսանելի է: Զորբան կարող է հարստացնել Բուդդայի  ընկալումը իր նպատակամղվածությամբ, որպեսզի այն միայն չդառնա չոր ընկալում, այլ պարող, ուրախ կենսակերպ: Շրի-Լանկայի դեսպանը ինձ նամակ է գրել, որում ասում է, որ <<իրենց կրոնական զգացմունքներին դիպչում է այդքան տարբեր երկու մարդկանց՝Զորբային և Բուդդային իրար հետ խառնելը>>:  Ես գրեցի նրան. <<Հնարավոր է,  դուք չեք հասկանում, որ Բուդդան չի հանդիսանում ոչ ոքի սեփականություն և <<բուդդա>>պարտադիր չէ կոչել միայն Գաուտամա Բուդդային, որին դուք խոնարհվում եք ձեր վանքերում հազարավոր տարիներ: <<Բուդդա>> պարզապես նշանակում է ՝<<արթնացած>>: Բայց արթնացումը չի համարվում ինչ-որ մեկի սեփականություն. յուրաքանչյուրը կարող է քնել, կարող է նաև արթնանալ: Դա ածական է, հատուկ անուն չէ: Հիսուսին կարելի է անվանել <<բուդդա>>, Մահավիրային ջաինյան պատվիրաններում անվանում էին <<բուդդա>>, Լաո-Ցզիին կարելի է անվանել <<բուդդա>>, յուրաքանչյուրը, որն արթնացել է, <<բուդդա է>>: Բայց արթնացումը  չի հանդիսանում ինչ-որ մեկի սեփականություն. յուրաքանչյուրը կարող է քնել, կարող է նաև արթնանալ: Դա բնական և տրամաբանական եզրահանգում է. եթե դուք ունակ եք քնելու, ապա ունակ եք նաև արթնանալու: Զորբան քնած է և այդ իսկ պատճառով ունի արթնանալու ունակություն: Այդ իսկ պատճառով խնդրում եմ, մի վիրավորվեք ապարդյուն և մի գրեք զայրույթով լի նամակներ: Ես խոսում եմ ոչ թե Գաուտամա Բուդդայի մասին, այլ արթնացման մաքուր որակի մասին: Ես օգտագործում եմ այդ բառերը միայն խորհրդանշական իմաստով: <<Զորբա-Բուդդան>> դա պարզապես մարդկային նոր էության , նոր դարաշրջանի, նոր սկզբի անվանումն է>>: Նա ինձ չպատասխանեց: Նույնիսկ դիվանագիտական պաշտոններ զբաղեցնողները անսահման անգրագետ են և անկիրթ: Նա մտածում է, որ գրել է ինձ շատ նշանակալից նամակ, այն դեպքում, երբ չի հասկանում նույնիսկ, թե ինչ է նշանակում <<բուդդա>>: <<Բուդդա>> անունը Գաուտամայի անունը չէ: Նրա անունն էր Գաուտամա Սիդհարտհա: Նրա անունը Սիդհարտհա էր, ազգանունը՝Գաուտամա: Նրա սկսեցին կոչել <<բուդդա>>, որովհետև արթնացավ. մնացած ամեն ինչում նա ոչնչով լավը չէր Զորբայից: Յուրաքանչյուրին, ով չի արթնացել, կարելի է անվանել <<զորբա>>: Զորբան մտացածին է, մարդ է, ով հավատում էր մարմնի և զգացմունքների հաճույքներին: Նա լիովին վայելում էր կյանքը՝հոգ չտանելով այն մասին, թե ինչ նրա հետ տեղի կունենա մյուս կյանքում և արդյոք նա դրախտ կընկնի, թե դժոխք: Նա աղքատ ծառա էր: Նրա տերը շատ հարուստ էր, բայց լուրջ և տխուր, ինչպես անգլիացին: Մի անգամ, լիալուսնի գիշերը,  ես երբեք չեմ մոռանա ինչ նա ասաց իր տիրոջը: Զորբան իր խրճիթում էր: Նա դուրս եկավ տանից՝կիթառը ձեռքին. ցանկանում էր պարել ափին և հրավիրեց տիրոջը: Նա ասաց. <<Տեր, դու ունես միայն մի թերություն՝չափից շատ ես մտածում: Թող ամեն ինչ և գնանք ինձ հետ: Այժմ մտածելու ժամանակը չէ. երկնքում լիալուսին է, և ամբողջ օվկիանոսը պարում է: Մի թող այդ կանչը առանց պատասխանի>>: Նա քաշեց տիրոջ ձեռքից: Տերը չէր ցանկանում գնալ նրա հետ, որովհետև Զորբան բոլորովին խելագար էր. նա պարում էր ափին ամեն գիշեր: Տերը մտածում էր՝ <<իսկ ինչ կլիներ, եթե ինչ-որ մեկը նրան տեսներ պարելիս Զորբայի հետ?>>: Չէ որ Զորբան կանչում էր տիրոջը ոչ միայն իր կողքին կանգնելու, այլ կանչում էր պարելու: Տեսնելով լիալուսնի գիշերը և պարող օվկիանոսը, ալիքները և պարող Զորբային, որը երգում էր կիթառի նվագակցությամբ, տերն անսպասելիորեն ոտքերում էներգիա զգաց, որը երբեք չէր զգացել նախկինում: Հետևելով օրինակին, նա վերջիվերջո նույնպես սկսեց պարել: Սկզբում նա նայում էր կողքերը, բայց կեգիշերին ոչ ոք չկար  ափին: Այդ ժամանակ նա աշխարհում ամեն ինչի մասին մոռացավ ու սկսեց պարել: Նա ձուլվեց Զորբայի, օվկիանոսի, լուսնի պարի հետ: Ամեն ինչ անհետացավ: Ամեն ինչ դարձավ պար: Զորբան մտացածին է, իսկ Բուդդան ածական է, որը նշանակում է՝յուրաքանչյուր մարդ, ով լքում է քունը և արթնանում է: Ոչ մի բուդդայական վիրավորվելու ոչինչ չունի: Բուդդային էներգիա է պետք, որպեսզի պարի, Զորբային աչքեր են պետք, որպեսզի նայի երկնքից այն կողմ և տեսնի գոյության և զարգացման իմաստը: Իմ ընկալմամբ ապստամբը հենց Զորբա-Բուդդան է:  

 Արդյո՞ք ապստամբության գաղափարը կարող է բռնկվել, ինչպես հրդեհ անտառում

Գլխավորը նրանում չէ, թե արդյոք կարող է կամ չի կարող բռնկվել ապստամբությունը, ինչպես կրակը: Գլխավորը նրանում է, որպեսզի դու բռնկվես, դու դառնաս ապստամբ: Մի անհանգստացիր այն մասին, թե ինչպես ապստամբության ոգին կտարածվի աշխարհում: Աշխարհը կազմված է հենց քեզնից, այն բաղկացած է յուրաքանչյուր անհատից: Մի անգամ Ակբարը՝Հնդկաստանի մեծագույն կայսրերից մեկը, հրամայեց պալատի մոտ մի հիանալի լճակ ստեղծել: Ամենագեղեցիկ կարապներին պիտի բերեյին աշխարհի ամենաբարձր լեռնային լճից ՝Մանսարվարից, որը գտնվում է Հիմալայներում: Այդ լճում բնակվում են աշխարհի ամենագեղեցիկ, ճերմակ և վեհաշուք կարապները: Իր այգում նա հրամայեց այնքան մեծ լճակ կառուցել, որպեսզի հսկայական կարապները իրենց չզգային անազատության մեջ: Լճակը գրեթե լճի չափ էր, բավական լայնարձակ, որպեսզի կարապները իրենց ազատ զգային: Կայսրը կանգնած էր և դիտում էր ավարտական աշխատանքները: Լճակի հատակը ամբողջովին շարված էր սպիտակ մարմարով: Նրա առաջին նախարարը ասաց.  

-Մենք լուր ստացանք, որ կարապները գալու են վաղը: Որպեսզի ողջունենք նրանց  մենք լճակը կյլցնենք ոչ թե ջրով, այլ կաթով: Հետագայում, իհարկե, ստիպված կլինենք կաթը փոխարինել ջրով, բայց ողջույնի համար առաջին օրը. .  

-Բայց ո՞րտեղից վերցնենք այդքան կաթ, -հարցրեց Ակբարը:  

-Դա դժվար չէ-ասաց նախարարը, -հարկավոր է միայն հայտարարել մայրաքաղաքում, որ կայսեր այգին սպասում է կարապների ժամանմանը Հիմալայներից: Եվ որպեսզի ողջունենք այդ կարապներին գոնե առաջին օրը՝ժամանելուն պես, կայսրը ցանկանում է, որպեսզի լճակը լցված լինի կաթով: Թող յուրաքանչյուր քաղաքացի բերի մեկ դույլ կաթ:  Մայրաքաղաքը մեծ է , և եթե   յուրաքանչյուր քաղաքացի բերի մեկ դույլ կաթ,  լճակը անկասկած, կլցվի: Եվ արդյոք ինչ-որ մեկը կմերժի այդպիսի խնդրանքը?Յուրաքանչյուրին հաճելի է միանալ կայսրին Հիմալայներից եկող կարապների ողջույնի ժամանակ, որոնք այդքան հազվագյուտ կարապներ են: Հինդուիզմի հետևորդները բոլոր ժամանակներում խոնարհվում էին  կարապի առջև նրա մի զարմանալի ունակության համար: Հնարավոր է, դա հորինվածք է, բայց եթե խառնես ջուրը կաթի հետ, կարապը կարող է խմել միայն կաթը և թողնել ջուրը: Եթե ջուրն ու կաթը խառնես նրանց բաժանել գրեթե անհնար է, բայց կարապն այդպիսի ունակություն ունի: Հնարավոր է,  դա հորինվածք է, անշուշտ հորինվածք է, բայց նրա մեջ կա մեծագույն իմաստ: Իմաստը  նրանում է, որ մարդը կարող է տարանջատել իրականը անիրականից, մահացուն անմահից, սովորական մարդուն սրբից՝մարդուց,  ով կարող է տարանջատել քունը արթնացումից: Նրան անվանում են <<պարամահանսա>>՝<<մեծ կարապ>>:  

Կայսրը շատ ուրախ էր: Բայց հաջորդ օրը ողջ պալատին անակնկալ էր սպասում. լճակը լցված էր ջրով: Յուրաքանչյուր քաղաքացի մտածել էր. <<Միայն մի դույլ ջուրը միլիոնավոր դույլ կաթի մեջ ոչ ոք չի նկատի: Անհրաժեշտ է ընդամենը շուտ գալ, երբ դեռևս մութ է>>: Եվ յուրաքանչյուրը շուտ եկավ, երբ դեռևս մութ էր ու լճակի մեջ ջուր լցրեց՝հույս ունենալով, որ մյուսները կաթ կլցնեն: Ողջ մայրաքաղաքում ոչ ոք կաթ չբերեց: Ուղղակի հոգ տար քո մասին. քո դույլի մեջ պիտի կաթ լինի: Հոգ մի տար մյուսների մասին: Յուրաքանչյուրը պիտի հոգ տանի իր մասին: Եթե նա ցանկանում է պահպանել իր օրգանական միասնությունը, այս կյանքի ուրախությունը և հրճվանքը՝և մեկը և մյուսը, նա պիտի միանա մեծ ապստամբությանը, որի մասին ես խոսում եմ: Այդ ապստամբությունը կդառնա ապագայի կրոն: Բայց յուրաքանչյուր անհատ պիտի պատասխանատվություն վերցնի իր ուսերին: Պարզապես հոգ տար քո մասին. դա բավարար է: Եվ եթե դու ինքդ վառվես այդ կրակով, եթե մարդիկ քո մեջ տեսնեն և Զորբային և Բուդդային, դու քեզ կշրջապատես այնպիսի միջավայրով, որ մյուսներին հրավեր կտրվի և մարտահրավեր կուղարկվի: Եթե դու կարողանաս և ներքինդ և արտաքինդ հարստացնել, այնքան հարստացնել, որպեսզի արմատներդ լինեն հողի խորքերում և թևերդ բարձր երկնքում, այնքան հարստացնել, որպեսզի տիրապետես և նյութին և գիտակցությանը, դա կլինի հրավեր, մարտահրավեր, գրավիչ ճանապարհորդություն յուրաքանչյուրի համար, ով քեզ կհանդիպի: Ապստամբությունը միշտ վարակիչ է, այն տարածվում է, ինչպես հրդեհը անտառում: Բայց դու քո  մեջ պիտի կրես այդ կրակը: Այդ դեպքում ուր էլ որ գնաս  ամեն տեղ կարթնացնես այլ մարդկանց և  նրանց մեջ նոր լույս, նոր ընկալում, գաղափարներ, մարդու և նրա ապագայի մասին նոր տեսակետներ կվառվեն: Տիեզերևագնացը թռավ Մարս և հանդիպեց Մարսի մի հրաշալի բնակչուհու, որը ինչ-որ բան էր խառնում  վառվող կրակին դրված ամանի մեջ:  

-Ի՞նչ ես պատրաստում, -հարցրեց նա:  

-Երեխաներ, -պատասխանեց աղջիկը:  

-Իսկ մեզ մոտ՝Երկրի վրա,  երեխաներին այլ կերպ են պատրաստում, -ասաց նա նրան:  

-Իսկ ինչպե՞ս?, -հարցրեց նա:  

-Ես չեմ կարող բացատրել, բայց կարող եմ ցույց տալ, թե ինչպես ենք մենք նրանց պատրաստում: Կարելի՞ է:  

-Իհարկե, -ասաց նա և նա նրան ցույց տվեց ողջ գործընթացը: Երբ նրանք ավարտեցին, աղջիկը հարցրեց.   

-Իսկ ու՞ր են երեխաները:  

-Երեխանե՞րը?, -ասաց նա, -երեխաները լույս աշխարհ են գալիս միայն ինը ամիս հետո:  

-Այդ դեպքում դու ինչու՞ կանգնեցիր: մեզ մոտ գլխավորը կանգ չառնելն է: Մինչև երեխաները լույս աշխարհ չգան պետք է անդադար խառնել:  

Դու հարցնու՞մ ես, թե ինչպես անել, որպեսզի ապստամբության կրակը դառնա հրդեհ և նվաճի ողջ երկրագունդը: Գլխավորը կանգ չառնելը , անդադար խառնելն է:  

  Կապված չէ արդյո՞ք <<ապստամբություն>> բառը պատերազմի և մրցակցության հետ:  Բառն առաջացել է լատիներեն<<rebellare> բառից, որը նշանակում է՝<<պատասխանել պատերազմով>>: Երբ դու խոսում ես <<ապստամբի մասին>>, դու օգտագործում ես այդ բառը դրական իմաստով: Արդյո՞ք չես փոխում բառի նշանակությունը:  

Ես չեմ փոխում բառի նշանակությունը, ես այն ավարտում եմ: Նշանակությունը, որը տրվում է բառին միայն մի մասն է կազմում, միայն բացասական մասը, իսկ ոչ մի  բացասական բան չի կարող գոյություն ունենալ առանց դրականի: Ճիշտ է, որ <<ապստամբ>> բառը առաջացել է <<պատերազմ>> բառից: Բայց դա նշանակության միայն կեսն է, մյուս կեսը բացակայում էր բազմաթիվ դարեր՝հենց ամենասկզբից: Ոչ ոք ջանք չգործադրեց ավարտելու նշանակությունը: Պատերազմը և դիմադրությունը միայն առաջին մասն են: Բայց հանուն ինչի՞ է այդ պատերազմը: Դա վերաբերում է ոչ միայն <<ապստամբ>> բառին, այլև բազմաթիվ այլ բառերի: <<Ազատություն>> բառը շատերի ուղեղներում կապվում է բացասականի հետ ու կապ չունի, թե ինչից ազատության մասին է խոսքը: Ոչ ոք չի հարցնում հանուն ինչ-որ բանի ազատության մասին: Ազատությունը ինչ-որ բանից դա կարևոր մաս է, բայց դա միայն բացասական մասն է: Եթե դուք չունեք դրական նպատակ ձեր <<ազատությունը ինչ-որ բանից>> անիմաստ է: Դուք պիտի հստակ գիտակցեք, թե հանուն ինչի եք պայքարում, ինչի համար է ձեզ անհրաժեշտ ազատություն: <<Ապստամբ>> և <<ապստամբություն>> բառերը  միշտ դատապարտվում էին և դատապարտումը մասնավորապես արտահայտվում է նրանում, որ լեզվաբանները բառարաններում այդ բառերին միայն բացասական իմաստ են տվել: Ոչ ոք հարց չի տալիս՝<<Ազատություն հանուն ինչի՞>>: Ինչքան ես հասկանում եմ բացասական մասը միայն սկիզբն է, վերջը չէ, նպատակը չէ: Միայն դրական մասը կարող է լինել նպատակ, միայն նրանով է շրջանը փակվում: Դուք ապստամբում եք նրա դեմ, ինչն անկենդան է, ապստամբում եք հանուն նրա ինչը ողջ է: Դուք ապստամբում եք սնահավատությունների դեմ, ապստամբում եք հանուն ճշմարտության: Այլապես ինչ իմաստ ունի ապստամբել սնահավատությունների դեմ?Ցանկացած ապստամբություն թերի է և անօգուտ միայն բացասականի առկայության դեպքում: Միայն դրական կողմն  է նրան տալիս իմաստ ու նշանակություն: Միշտ հիշե՛ք և դա վերաբերում է ցանկացած բառի. եթե հասարակությունը դրանց միայն բացասական իմաստ է տվել, նշանակում ՝է ՝դեմ է այդ բառերին: Այն ոչ միայն դեմ է փաստացի ապստամբությանը, այլև դեմ է հենց <<ապստամբություն>> բառին. այն նրան բացասական երանգ է տվել: Վերադարձնել նրան իր դրական իմաստը՝նշանակում է աջակցել նրան: Ես չեմ փոխում նրա նշանակությունը, ես միայն ավարտում եմ այն. չափից երկար ժամանակ այն ոչ լիարժեք էր մնում: Հասարակությունը իր նենգությունը արտահայտել է կյանքի բոլոր ոլորտներում. բառերում, լեզվի մեջ այն այնպես էր իրականացվում, որպեսզի համաձայնեցվի իշխող համակարգի շահերի հետ: Նույնիսկ լեզուն պետք է ազատել կապանքներից, որոնց մեջ նրան պահում է անցյալը: Այնպիսի հրաշալի բառեր, ինչպիսիք են՝<<ապստամբ>>,  <<հեղափոխություն>>, <<ազատություն>> բառերը, պիտի ազատվեն բացասական երանգից: Դա միակ ելքն է, որպեսզի դրականը դարձվի աշխարհի կենտրոն. բացասականը պիտի լինի նախապատրաստություն դրականին: Մինչև այգին մշակելը դուք պիտի պարարտացնեք հողը, դուրս հանեք մոլախոտերը. դա բացասական մասն է: Բայց միայն մոլախոտերը հանելը և հողը պարարտացնելը բավարար չեն այգի ստեղծելու համար: Անհրաժեշտ են, բայց ոչ բավարար: Պետք է նա վարդեր տնկել. դա դրական մասն է: Անհրաժեշտ է տնկել գեղեցիկ ծառեր, ծաղիկներ: Բացասական մասը ընդամենը նախապատրաստությունն է այն բանի, որպեսզի ինչ-որ դրական բան տեղի ունենա:  

   Կազմում է արդյո՞ք աշխարհից և հասարակությունից առանձնանալը ապստամբ ոգու մաս:  

Մարդկության ողջ անցյալը բաղկացած է մարդկանցից, որոնք առանձնանում էին աշխարհից և հասարակությունից: Մեկուսացումը դարձել է գրեթե բոլոր կրոնների մաս, հիմնարար սկզբունք: Ապստամբը իրեն զատում է անցյալից: Նա չի ցանկանում կրկնել անցյալը, նա աշխատում է բերել ինչ-որ նոր բան: Նրանք,  ովքեր փախչում էին աշխարհից և հասարակությունից, կոչվում էին էսկապիստներ: Իրականում նրանք խուսափում էին պատասխանատվությունից, բայց դա անում էին առանց գիտակցելու, որ հենց դուք խուսափում եք պատասխանատվությունից, խուսափում եք նաև ազատությունից: Կյանքի բարդությունը նրանում է, որ  ազատությունը և պատասխանատվությունը կամ կորչում են իրար հետ, կամ պահպանվում: Ինչքան դուք շատ եք սիրում ազատություն, այնքան ավելի պատրաստ կլինեք պատասխանատվություն վերցնելու: Բայց աշխարհից, հասարակուըթյունից դուրս ոչ մի պատասխանատվություն հնարավոր չէ: Եվ բացի այդ պետք  չէ մոռանալ, որ եթե մենք ինչ-որ բան ենք սովորում, ապա սովորում ենք պատասխանատվության շնորհիվ: Անցյալը քանդեց <<պատասխանատվություն>> բառի գեղեցկությունը: Պատասխանատվությունը գրեթե հավասարեցրեցին<<պարտավորություն>> բառին, բայց դա ճիշտ չէ: Պարտավորությունը դա կամքին հակառակ, հոգևոր ստրկությամբ պայմանավորված ինչ-որ բան անելն է: Որդիական պարտք, ամուսնական պարտավորություն, ծնողական պարտավորություն. դրանք պատասխանատվություն չեն: Շատ կարևոր է հասկանալ <<պատասխանատվություն>> բառը: Եթե բաժանենք այդ բառը երկու մասի, ապա կստացվի<<պատասխան>>(ответ) և <<ընդունակություն>>(способность): Գործողությունները լինում են երկու տեսակի՝արձագանք և պատասխան: Արձագանքը պայմանավորված է ձեր նախկին միջավայրով. դա տեղի է ունենում մեխանիկորեն: Պատասխանը պայմանավորված է ձեր ներկայով, ինքնագիտակցությամբ, գիտակցությամբ և այն տեղի չի ունենում մեխանիկորեն: Պատասխանելու ընդունակությունը, պատասխանատվությունը աճի ամենագլխավոր սկզբունքներից մեկն է: Դուք չեք կատարում ոչ մի հրաման, պատվիրան, դուք ուղղակի գործում եք ձեր սեփական գիտակցությամբ: Իրավիճակը արտացոլվում է ձեր մեջ, ինչպես հայելում և դուք նրան ձեր պատասխանն եք տալիս՝ելնելով ոչ թե նրանից, թե ինչպես էիք դուք գործում նման իրադրությունում անցյալում, այլ ամեն պահի տալիս եք նոր, թարմ պատասխան: Ոչ իրադրությունը, ոչ ձեր պատասխանը հին չեն. նրանք երկուս էլ նոր են: Այդպիսի ունակությունը կազմում է ապստամբի որակներից մեկը: Մեկուսանալով աշխարհից, հեռանալով անտառներ կամ լեռներ, դուք պարզապես խուսափում եք իրադրությունից, որում կարելի է ինչ-որ բան սովորել: Հիմալայների քարանձավներում դուք ոչ մի պատասխանատվություն չեք ունենա, բայց հիշեք, որ առանց պատասխանատվության դուք չեք կարող աճել, ձեր գիտակցությունը դոփում է տեղում: Որպեսզի աճեք այն պիտի բախվի պատասխանատվության հետ, ընդունի նրա մարտահրավերը: Էսկապիստները վախկոտներ են, ապստամբներ չեն, չնայած մինչև այժմ նրանք հանդիսանում էին ապստամբ ոգու կրողներ: Նրանք ոչ մի ապստամբ էլ չեն, նրանք պարզապես վախկոտներ են: Նրանք չհաղթահարեցին կյանքի դժվարությունները: Իմանալով իրենց թույլ տեղերը, սահմանափակումները, նրանք որոշեցին, որ ավելի լավ է փախչել, որովհետև դա թույլ է տալիս չտեսնել իրենց թուլությունը և սահմանափակումները, չընդունել մարտահրավերը: Բայց ինչպե՞ս դուք կաճեք, եթե չընդունեք մարտահրավերը:  

Ոչ, ապստամբը չի կարող առանձնանալ աշխարհից և հասարակությունից, բայց անշուշտ, նա հեռանում է շատ ուրիշ բաներից: Նա առանձնանում է այսպես կոչվող <<բարոյական արժեքներից>>, որը նրան փաթաթում է հասարակությունը, գիտելիքից, որը նրան տվել է հասարակությունը: Նա չի առանձնանում հասարակությունից որպես այդպիսին, այլ առանձնանում է այն ամենից, ինչ նրան տվել է հասարակությունը: Ահա դա է իսկական առանձնացումը:  Ապստամբը ապրում է հասարակության մեջ՝իր ամբողջ պայքարով և մրցակցությամբ հանդերձ: Մնալ ամբոխի մեջ, բայց չենթարկվել նրան, լսել սեփական գիտակցությանը. դա աճի մեծագույն հնարավորությունն է: Դա մոբիլիզացնում է ձեր մեջ եղած ամենալավը, դա ձեզ առաքինություն է տալիս: Ապստամբը մարտիկ, ռազմիկ է: Բայց ինչպե՞ս դուք կարող եք լինել մարտիկ Հիմալայան քարանձավում:  Ու՞մ դեմ դուք կմարտնչեք: Ապստամբը մնում է հասարակության մեջ, բայց դադարում է նրա մաս լինելուց. դրանում է կայանում նրա առանձնացումը, դրանում է նրա ապստամբությունը: Նա կամակոր, մոլեռանդ, եսասեր չէ, նա չի պայքարի ամեն ինչի դեմ հանուն միայն պայքարի: Եթե նա ինչ-որ բան ճշմարտացի է գտնում, ենթարկվում է, բայց ենթարկվում է ելնելով սեփական ներքին զգացումից, այլ ոչ թե կատարելով ինչ-որ մեկի պատվիրանը: Եթե նա տեսնում է, որ ինչ-որ բան ճիշտ չէ նա չի ենթարկվի՝ինչով էլ նրան սպառնան: Նա երբեք չի ընդունի հոգևոր ստրկությունը: Ապստամբի կյանքը լի է արկածներով, ցանկացած  ակնթարթ նրա ճանապարհին արգելքներ են կանգնում, որովհետև հասարակությունը գործում է արդեն մեկ անգամ կիրառված օրինակով, մշակված սխեմայով, հնացած գաղափարներով: Իսկ ապստամբը չի կարող ղեկավարվել սխեմաներով և կանոններով. նա պիտի լսի իր ներքին ձայնը: Եթե նրա սիրտը ասում է <<ոչ>>, ապա ոչ մի ուժ աշխարհում  չի ստիպի նրան ասել <<այո>>: Նրան կարելի է սպանել, բայց չի կարելի կոտրել նրա ապստամբ ոգին: Նրա առանձնացումը ավելի խորն է, քան Գաուտամա Բուդդայինը, Մահավիրայինը և միլիոնավոր ուրիշներինը: Նրանք ուղղակի առանձնացան հասարակությունից, փախան անտառները, լեռները: Դա   ամենահեշտ ճանապարհն է, բայց և ամենավտանգավորը, որովհետև խանգարում է աճին: Ապստամբը առանձնանում է հասարակությունից, բայց միաժամանակ  չի հեռանում նրանից  ու պայքարում է ամեն վայրկյան: Այդպես նա ոչ միայն ինքն է աճում, այլև հնարավորություն է տալիս հասարակությանը հասկանալու, որ շատ բան այն ամենից, ինչը համարվում է ճշմարիտ, ճշմարիտ չէ: Շատ բան այն ամենից, ինչը համարվում է բարոյական, բարոյական չէ, շատ բան այն ամենից,  ինչը համարվում է խելամիտ ամենևին չի հանդիսանում այդպիսին: Օրինակ,  աշխարհի բոլոր հասարակություններում կնոջ կուսությունը մատուցվում է որպես բարիք: Դա համընհանուր գաղափար է. մինչ ամուսնությունը կինը պիտի կույս լինի: Կնոջ արգանդում կա այսպես կոչվող կուսաթաղանթ, նուրբ շղարշ և եթե կինը սիրով է  զբաղվում այդ շղարշը կանխարգելում է սերմնահեղուկի մուտքը ձվաբջիջ: Առաջինը ինչով հետաքրքրվում է տղամարդը դա այն է, թե արդյոք լրիվ է այդ շղարշը: Եթե այն վնասված է, նշանակում է կինը կույս չէ: Բայց երբեմն այդ շղարշը կարող է վնասվել դժբախտ պատահարի կամ ձիավարության, կամ ծառ բարձրանալու ժամանակ, չնայած որ կինը կույս է: Միջնադարում այդպիսի կանանց համար անհնար էր ամուսին գտնել, այդ իսկ պատճառով կային հատուկ բժիշկներ, ովքեր մաշկից նրանց համար արհեստական կուսաթաղանթ էին պատրաստում, որպեսզի նրանք թվային կույս՝անկախ այն ամենից նրանք հանդիսանում էին այդպիսին թե ոչ: Հիմարությունը սահմաններ չունի: Ավելի ըմբռնող և խելամիտ հասարակությունում կուսությունը ընդհանրապես չպիտի հանդիսանա արժեք: Կուսությունը նշանակում է, որ կինը չգիտի, թե նրան ինչ է սպասում ապագայում: Ավելի հոգատար հասարակությունը թույլ կտար երիտասարդներին և աղջիկներին իմանալ, թե ինչ է սեռական հարաբերությունը, որպեսզի նրանք իմանային,   թե ինչի են գնում և ցանկանում են դա նրանք թե ոչ: Եվ կնոջը պիտի թույլ տրվի մինչև ամուսնությունը ինչքան հնարավոր է շատ փորձ ստանալ և տղամարդուն, որովհետև համապատասխան զուգընկեր ընտրելու միակ միջոցը տարբեր զուգընկերների, տարբեր մարդկանց հետ փորձ ձեռք բերելն է: Բայց տգիտությունը մատուցվում է կուսության, բարոյականության տեսքով: Տգիտությունը չպիտի ոչ մի կերպ աջակցություն ստանա: Եթե աշխարհի բոլոր մարդիկ այդքան դժբախտ են ամուսնական կյանքում, ապա դրա գլխավոր պատճառներից մեկը այն է, որ նրանց մինչ ամուսնությունը թույլ չի տրվել  ճանաչելու շատ կանանց, շատ տղամարդկանց, այլապես նրանք կկատարեյին իրենց ընտրությունը ավելի մեծ ըմբռնմամբ և կընտրեյին այն մարդուն, ում հետ ավելի մեծ ներդաշնակություն կգտնեյին: Մարդիկ խորհուրդ են հարցնում աստղագուշակներց, կարծես աստղերի համար միևնույն չէ, թե ով ում հետ կամուսնանա. կարելի է կարծել, որ աստղերը նրանց մասին են մտածում: Մարդիկ խորհուրդ են հարցնում ձեռքի ափով գուշակություններ անողներին, կարծես թե ձեր ձեռքի գծերը կարող են ձեզ համար գտնել  համապատսխան զուգընկեր: Մարդիկ ուսումնասիրում են ծննդյան վկայականները, չնայած այստեղ ոչինչ էական չէ: Այն թե երբ եք ծնվել դուք, ձեր ամուսինը կամ կինը ոչ մի կերպ չի ազդում ձեր համատեղ կյանքի վրա: Այդ ամենը ընդամենը ռացիոնալացում է: Մարդը իրեն փորձում է մխիթարել նրանով, որ արել է հնարավոր ամեն ինչ, որպեսզի գտնի համապատասխան զուգընկեր: Համապատասխան զուգընկերոջ կարելի է գտնել միայն մի ձևով՝թույլ տալով երիտասարդներին ինչքան հնարավոր է շատ զուգընկերների հանդիպել և ճանաչել, որպեսզի նրանք հասկանան, թե ինչքան տարբեր են լինում կանայք և տղամարդիկ: Այդ դեպքում նրանք կարող են հասկանալ,  թե ում հետ են նրանք բացարձակապես անհամատեղելի, ում նկատմամբ են նրանք անտարբեր, իսկ ում հետ է հնարավոր կիրք ու ներդաշնակություն: Համապատասխան զուգընկեր գտնելու այլ միջոց գոյություն չունի: Ապստամբ ոգի ունեցող մարդը պետք է վերանայի բոլոր գաղափարները, ինչքան էլ որ նրանք հին լինեն և գտնի պատասխանը սեփական ընկալման և գիտակցության մեջ, այլ ոչ թե շրջապատող միջավայրում: Ահա իսկական առանձնացումը: Լաո Ցզին մեծ չափով և այդ բառի բուն իմաստով ավելի ապստամբ էր, քան Գաուտամա Բուդդան և Մահավիրան, քանի որ նա պայքարում էր ելնելով իր սեփական ներքին լույսից: Նա այնպես հռչակվեց իր իմաստունությամբ, որ կայսրը նրան առաջարկեց առաջին նախարարի պաշտոնը: Լաո Ցզին հրաժարվեց: Նա ասաց.  <<Ոչ մի բան դուրս չի գա: Դժվար թե մենք երբևէ համակարծիք լինենք: Դու կյանքում առաջնորդվում ես գաղափարներով, որոնք վերցրել ես նախնիներից, իսկ ես առաջնորդվում եմ սեփական գիտակցությամբ>>: Բայց կայսրը պնդեց իրենը. նա անհամատեղելիության ոչ մի պատճառ չէր տեսնում: Լաո Ցզի պաշտոնավարման առաջին օրը նրա մոտ բերեցին մի գողի. նա փորձել էր թալանել քաղաքի առաջին հարուստին և բռնվել էր հանցանքի վայրում ու ընդունել իր մեղքը: Լաո Ցզին վեց ամսվա բանտային կալանքի դատապարտեց և գողին, և հարուստին:  Հարուստը ասաց.  

-Ինչպե՞ս: Ինձ թալանել են և հենց ինձ էլ՝ հանցագործության զոհին էլ պատժու՞մ են, Դու ինչ է, խելագարվե՞լ ես: Ամբողջ պատմության մեջ սա նախադեպ չունի. պատժել մարդու, ումից գողացել են:  

-Ես առանց այդ էլ շատ մեղմ եղա քո հանդեպ, -ասաց Լաո Ցզին: Քեզ ընդհանրապես անհրաժեշտ- էր դատապարտել ավելի մեծ ժամկետով, քան գողին, որովհետև դու յուրացրել ես քաղաքի բոլոր փողերը: Չե՞ս ասի չէ, որ այդ փողերը երկնքից են ընկնում: Ո՞վ է աղքատության մատնել աղքատներին, ո՞վ է ստիպել նրանց գողանալ: Եվ դրանում դու ես մեղավոր: Եվ այդպիսին կլինի գողության հարցով իմ ցանկացած դատավճիռ, -շարունակում էր Լաո Ցզին: Բանտ նետե՛լ երկուսին էլ: Քո հանցագործությունը լուրջ է, նրանը՝աննշան: Նա աղքատ է, իսկ նրա աղքատության համար դու ես մեղավոր: Ու եթե նա մի փոքր վերցրել է քո գանձարանից, նրա մեղքը մեծ չէ: Նրա կողմից գողացված փողերը պատկանում են շատ աղքատների, ումից դու դրանք գողացել ես: Դու ավելի ու ավելի ես հարստանում, իսկ ավելի ու ավելի շատ մարդիկ՝աղքատանում:  Հարուստը մտածեց. <<Հավանաբար նա խելագար է, իսկական խելագար>>: Նա հանդիպում խնդրեց կայսեր հետ: Այնքան հարուստ էր, որ ինքը՝կայսրը, նրանից պարտքով փող էր վերցնում: Հարուստը կայսրին պատմեց տեղի ունեցածի մասին և ավելացրեց.  

-Եթե դու չհեռացնես այս մարդուն, ապա շաուտով ինքդ կհայտնվես ճաղերի ետևում: Մտածի՛ր ինքդ, թե որտեղից են առաջացել քո գանձերը: Եթե ես հանցագործ եմ, ապա դու ավելի մեծ հանցագործ ես: Կայսրը հասկացավ, թե դեպի ուր է գնում գործը: Նա ասաց Լաո Ցզիին.  

-Հավանաբար դու ճիշտ էիր, և մեզ համար դժվար կլինի հասնել համաձայնության: Ես ազատում եմ քեզ պաշտոնից: Այդ մարդը ապստամբ էր. նա ապրում և պայքարում էր հասարակության մեջ: Ապստամբ խելքը չի կարող այլ կերպ մտածել: Նա չէր արձագանքում, այլապես կարող էր դիմել իրավական պրակտիկայում առկա նախադեպերին: Նա չէր ուսումնասիրում իրավագիտության վերաբերյալ գրականությունը, չէր փնտրում նախադեպեր: Նա փնտրում էր պատասխան իր էության խորքում, նայում էր իրադրությանը: Ինչու՞ են մարդիկ այդքան աղքատ: Ո՞վ է դրանում մեղավոր: Անշուշտ, նրանք, ովքեր չափից շատ հարուստ են. ահա իսկական հանցագործները: Ապստամբը իրեն զատում է գաղափարներից  և բարոյական նորմերից, կրոններից և փիլիսոփայությունից, հասարակության սնահավատություններից և ծիսակարգերից, բայց ոչ իրենից՝հասարակությունից: Նա վախկոտ չէ, նա մարտիկ է: Ստիպված է պայքարի միջոցով  միջոցով իր ճանապարհով գնալ և ճանապարհ  հարթել իր ետևից գնացողների համար: Ինչ վերաբերում է աշխարհին, ապա աշխարհը և հասարակությունը նույն բանը չեն: Անցյալում այսպես կոչվող<<կրոնավորները>> առանձնանում էին միաժամանակ և աշխարհից և հասարակությունից: Ապստամբը կպայքարի հասարակության հետ միասին, կառանձնանա նրա գաղափարներից, բայց կսիրի աշխարհը, որովհետև աշխարհը ինքը կյանքի աղբյուրն է: Առանձնանալ նրանից նշանակում է՝ մերժել կյանքը: Բայց բոլոր կրոնավորները մերժում էին կյանքը, ժխտում այն: Ապստամբը պիտի ամրապնդի կյանքը: Նա կբերի բոլոր այն արժեքները, որոնցից աշխարհը ավելի գեղեցիկ, հարուստ է դառնում, որոնք դարձնում են աշխարհը սիրո արժանի: Սա մեր աշխարհն է, մենք նրա մասն ենք, նա՝մերը, ինչպե՞ս կարող ենք առանձնանալ նրանից: Ու՞ր գնանք, որ նրանից առանձնանանք:  Աշխարհը շրջապատում է մեզ՝լինի Հիմալայան քարանձավում, թե առևտրի հրապարակի մեջտեղում: Աշխարհին պիտի ցույց տալ աջակցություն և հոգատարություն, որովհետև այն ձեզ աջակցում է և հոգ տանում ձեր մասին: Աշխարհին պետք է հարգանք ցույց տալ, որովհետև նրա մեջ է հենց ձեր կյանքի աղբյուրը: Բոլոր հյութերը, որ հոսում են ձեր մեջ, ձեր բոլոր ուրախությունները, ողջ կյանքի տոները տրված են հենց նրա կողմից: Մի փախեք նրանից, այլ ավելի լավ է, որ գլխիվայր նետվեք նրա մեջ, ձեր արմատներով հասնեք կյանքի, սիրո և ծիծաղի ամենախոր աղբյուրներին: Պարեք և տոնեք: Ու ձեր տոնելով դուք ավելի կմոտենաք գոյության էությանը, որովհետև գոյությունը մշտական տոն է: Ձեր ուրախությունը, երանությունը, լռությունը ձեզ կբերեն աստղերի և երկնքի լռություն. եթե կարողանաք գոյություն ունեցող ամեն ինչի հետ լավ և խաղաղ հարաբերություններ պահպանել, ապա ձեր առջև կբացվեն բոլոր գաղտնիքների դռները: Աշխարհին չի կարելի քննադատել, նրան անհրաժեշտ է հարգանք ցույց տալ: Ապստամբը հարգում է կյանքը՝որպես սրբի, խոնարհվում է նրա առջև՝անկախ նրանից նա արտահայտված է տղամարդկանց, կանանց, ծառերի, անտառների, աստղերի տեսքով: Ինչ տեսքով էլ արտահայտված լինի կյանքը, ապստամբը հարգում է այն: Դրանում է կայանում նրա երախտագիտությունը, աղոթքը, կրոնը, հեղափոխությունը: Ապստամբ լինելը բացառապես նոր կյանքի, կենսակերպի, նոր մարդկության, մարդու սկիզբն է: Ես կուզենայի, որ ողջ աշխարհը լիներ ապստամբ. միայն ապստամբության մեջ է մեր ներուժը աճում ողջ գույնով  և բերում պտուղներ: Մեր անհատականությունները չեն ճնշվի, ինչպիսին էին շատ դարեր. մարդը ամենաճնշված կենդանին էր:  Նույնիսկ թռչունները ավելի ազատ են, բնական են,  քան մարդը. նրանք ապրում են բնության հետ ներդաշնակության մեջ: Երբ արևը ծագում է, այն թակում է յուրաքանչյուր բույնի դուռը. <<Արթնացե՛ք, գիշերը վերջացել է>>: Այն չի արթնացնում ճյուղի վրա կանգնած յուրաքանչյուր թռչունի. <<Արթնացե՛ք, ժամանակն է երգելու>>: Ոչ, բայց հենց արևը ծագում է,  ծաղիկները սկսում են իրենց գլուխը խոնարհել: Եվ թռչունները սկսում են երգել ոչ թե հրամանով, այլ ելնելով անհաղթահարելի ներքին պահանջմունքից, ուրախությունից, երանությունից: Մի ժամանակ ես ստիպված էի դասավանդել սանսկրիտական քոլեջում: Դասախոսների համար ազատ բնակարան չկար և քանի որ ես միայնակ էի ապրում, ինձ ժամանկավորապես տեղավորեցին ուսանողական հանրակացարանում: Քոլեջը սանսկրիտական էր, ավանդական և նրանում պահպանվում էին հին կանոնները. ուսանողները ամեն առավոտ պիտի արթնանային ժամը չորսին և, ընդունելով սառը լոգանք, ժամը հինգին շարք կանգնեյին աղոթելու համար: Շատ տարիներ ես սեփական ցանկությամբ արթնանում էի շատ վաղ, երբ դեռևս մութ էր. ոչ ոք չգիտեր,  որ ես դասախոս եմ, որովհետև այդ ժամանակ ես դեռ չէի սկսել դասախոսություններ կարդալ: Ինձ ընդհանրապես սխալմամբ էին ուղարկել այդ քոլեջ, որովհետև ես որակավորում չունեյի, որպեսզի սանսկրիտ դասավանդեյի: Կառավարությունից պահանջվեց վեց ամիս, որպեսզի ուղղեր իր սխալը: Բյուրոկրատիան բնության մեջ ամենացածր արագությունն ունի. այն հակառակ է լույսի արագությանը: Դրանք երկու բնական ծայրահեղություններ են՝լույս և բյուրոկրատիա: Ես ընդհանրապես այնտեղ անելու ոչինչ չունեյի, և ուսանողները չէին կասկածում, որ ես դասախոս- եմ և աղոթելու փոխարեն ամեն կերպ հայհոյում էին Աստծուն՝ռեկտորի, իր քոլեջի, այդ բոլոր ծիսակատարությունների հետ միասին. սառը լոգանքը ցուրտ ձմռանը ոչ դուրեկան կանոն էր յուրաքանչյուրի համար: Ես այդ ամենը տեսնում էի: Եվ մտածում էի. <<Տարօրինակ է: Աստծուն աղոթելու փոխարեն նրանք բացարձակապես հակառակն են անում: Հավանաբար, քոլեջի այդ վեց տարին նրանց լիովին հերիք է. նրանք այլևս երբեք չեն աղոթի: Նրանք ոչ մի պարագայում այլևս շուտ չեն արթնանա: Այս վեց տարվա տառապանքները իզուր չեն անցնի>>: Եվ ես ասացի ռեկտորին.

-Իզուր եք դուք աղոթքը դարձնում պարտականություն: Աղոթքը չի կարող լինել հարկադիր: Սերը չի կարող լինել հարկադիր:  

-Բայց այստեղ ոչ մի հարկադրանք չկա, -ասաց նա: Եթե ես նույնիսկ չեղյալ հայտարարեմ պարտադիր աղոթքը, ուսանողները միևնույն է կաղոթեն:  

-Փորձե՛ք, -ասացի ես: Նա չեչղալ հայտարարեց աղոթքը: Բացի ինձնից ոչ ոք չարթնացավ առավոտյան ժամը չորսին: Ես գնացի ռեկտորի մոտ և թակեցի դուռը: Նա ինքը դեռևս քնած էր, ինչպես միշտ. նա երբեք չէր մասնակցում առավոտյան աղոթքին:  ես ասացի.

-Գնացե՛ք և ինքներդ տեսե՛ք, որ հինգ հարյուր ուսանողից ոչ մեկը չի եկել, չի աղոթում:  

Թռչունները երգում են ոչ այն պատճառով, որ պարտավոր են երգել: Կկուն չի երգում կառավարության առաջադրանքով, նախագահի հատուկ հրամանագրով: Գոյությունը մշտական տոն է: Ծաղիկները հրամանով չեն խոնարհվում, նրանք պարտականություն չեն կատարում: Նրանք խոնարհվում են արևին ի պատասխան, ի նշան հարգանքի, երախտագիտության: Դա նրանց աղոթքն է: Ապստամբը բնական է ապրում, տալիս է կյանքին բնական պատասխաններ և գոյություն ունեցող ամեն ինչի մեջ նա իրեն զգում է ինչպես տանը: Նա գոյության էությունն է: Ահա ապստամբի ճշգրիտ սահմանումը. գոյության էություն: Գոյությունը նրա վանքն է, սուրբ պատվիրանն է, փիլիսոփայությունն է: Ծառերի, գետերի ու լեռների մեջ նա տանն է: Նա չի առանձնանում և չի քննադատում: Նրա սրտում կա մեծագույն խոնարհում և երախտագիտություն: Իմ ընկալմամբ այդպիսի երախտագիտությունը միակ աղոթքն է:

    Պատկանում է արդյո՞ք ապստամբը ինչ-որ դասակարգման:  

Իր բնույթով ապստամբը չի կարող պատկանել գոյություն ունեցող դասակարգումներից ոչ մեկին. նա ինքն իրենով դասակարգում է: Նրա հետ աշխարհ է մտնում նոր մարդը: Նա նոր արևածագի, նոր դարաշրջանի ավետաբերն է: Անցյալի ոչ մի դասակարգում չի կարող նրան փոխարինել. մինչև այժմ գոյություն ունեցող դասակարգումները կամ ոչ կենսունակ էին, կամ անզոր էին փոխելու մարդկանց: Ապստամբը մոլորակի վերափոխման սերմն է:  Աշխարհը գիտեր մեծագույն մարդկանց, բայց նրանցից մեծագույնները փոքր են իսկական ապստամբի համեմատությամբ, ում մասին ես խոսում եմ, որովհետև նրանք եթե ոչ մեկ հարցում, ուրեմն մեկ այլ հարցում համաձայնում էին գնալ փոխզիջման: Ահա թե ինչն է տարբերում ապստամբին բոլորից: Աշխարհը գիտեր իմաստուն և ստեղծագործ մարդկանց՝նկարիչների, երաժիշտների, պարողների, բանաստեղծների. այդ բոլոր մարդիկ մնացել են անցյալի հիշողության մեջ, բայց ամեն դեպքում նրանց ինչ-որ բան չէր հերիքում: Չէր հերիքում գլխավորը. նրանք բոլորը փոխզիջման էին գնում համակարգի հետ: Նրանցից ոչ ոք ամբողջական չէր իր ապստամբության մեջ: Այո, գոյություն ունեյին մարդիկ, ովքեր ինչ-որ չափով ապստամբ էին, բայց <<ինչ-որ չափով ապստամբ լինելը>>բավարար չէ: Որպեսզի փոխի մարդկության ճակատագիրը, կանգնեցնի նրա շարժումը դեպի գերեզման  և ցույց տա ճանապարհը դեպի Եդեմի այգի, մարդը պիտի ամբողջական լինի իր ապստամբության մեջ: Ապստամբը պիտի ստեղծի իր դասակարգումը իր կյանքով, իր պատասխաններով: Նա անջատվում է անցյալից և թռչում է՝ելնելով իր սիրո, անզիջողականության ուժից: Ապստամբը չունի պատմություն, անցյալ: Նա ունի միայն ներկա և ապագա՝անծայրածիր, ինչպես երկինքը, ապագա, որը ենթակա չէ անցյալին, որովհետև ապստամբի համար անցյալը գոյություն չունի: Ապստամբ լինելը նշանակում է՝բացարձակ ազատություն, սեր, ստեղծագործելու կարողություն: Ապստամբը բոլորովին նոր տեսակի մարդ է, մարդ ում մասին որոշ փիլիսոփաներ, բանաստեղծներ երազում էին անցյալում: Բայց նա մնում էր միայն երազանք և այնքան երերուն երազանք, որ այդ բանաստեղծներին սկսեցին անվանել <<ուտոպիստներ>>: <<ՈՒտոպիա>> բառը իր սկզբնական իմաստով նշանակում է՝<<այն, ինչը երբեք չի լինի>>: Ինչքան էլ դուք երազեք, դա ապարդյուն աշխատանք է, ձեր երազանքները <<ուտոպիա են>>, այսինքն անիրական են: Դա ապարդյուն հույս է: Դա ափիոն է, որը տանում է երազանքների և ցնորքների աշխարհ, որպեսզի ավելի հեշտ լինի տանել իրական կյանքի տանջանքները և տառապանքը: Ապստամբը երազային երևակայության պտուղ չէ, նա իրական է: Նա ուտոպիա չէ, այլ մարդկային ներուժի փաստացի մարմնացում, կատարված խոստում, իրականացված երազանք: Բնականաբար, նա չի կարող պատկանել գոյություն ունեցող դասակարգումներից ոչ մեկին: Նա պիտի ինքն իր համար ստեղծի դասակարգում: Իսկ կստեղծվի այն փաստի ուժով, որ շատ ու շատ խելամիտ մարդիկ, որոնք երիտասարդ են, ողջ են, պատրաստ են ընդունելու անհայտ ապագայի մարտահրավերը: Ժամանակի ընթացքում այդպիսի դասակարգումը կձևավորի իրեն: Ապստամբի ճանապարհին, որը դեռ պիտի լույս աշխարհ գա, կան արգելքներ: Դրանցից ամենալուրջը այն է, որ նա պիտի ամբոխին դեմ գնա, իսկ ամբոխը տիրապետում է հսկայական իշխանության: Ապստամբը խոցելի է, նուրբ է, փխրուն է, ինչպես վարդը: Նրան հեշտ է կործանել, նրան կարելի է ցիրուցան անել: Բայց ես վստահ եմ, որ ապստամբը շատ շուտով լույս աշխարհ կգա, կամ գուցե արդեն եկել է: Անհրաժեշտ է ընդամենը մի փոքր ժամանակ, որպեսզի մարդիկ սովորեն նրան ճանաչել: Նա այնքան նոր է, որ չի մտնում ոչ մի դասակարգման մեջ: Այդ իսկ պատճառով անհրաժեշտ է ինչ-որ ժամանակահատված, որպեսզի ձևավորվի դասակարգումը և նրան սովորեն ճանաչել: Ինչու՞ եմ ես այդպես վստահ: Որովհետև այժմ մարդկությունը ապրում է ճգնաժամ, ինչպիսին դեռևս չգիտեր: Նա կանգնած է ընտրության առաջ. կամ նոր մարդ կամ   համընդհանուր ինքնասպանություն, և ես չեմ կարծում, որ մարդիկ կընտրեն համընդհանուր ինքնասպանությունը: Ես երաշխավորում եմ և հույս ունեմ, որ նոր մարդը անպայման կհայտնվի: Հին մարդու օրերը հաշված են. նա վաղուց ապրել է իրենը և գործնականում քարշ է տալիս գոյությունը մինչև մահ: Վաղուց ժամանակն է, որ նա մահանա, բայց նա ամեն կերպ ցանկանում է պահպանել կենսունակություն իր դիակի մեջ: Նրա ժամանակը վերջացել է: Նա ինքն է ստեղծել այնպիսի իրավիճակ, որում կարող է ողջ մնալ միայն նոր, ապստամբ մարդը, որը ապստամբում է բոլոր կրոնների, կառավարությունների, համակարգերի դեմ: Նա ապստամբում է ամեն ինչի դեմ, ինչը պահում է մարդուն կուրության, ստրկության մեջ, ստիպում է ապրել խավար որջերում և չի թողնում տեսնել աշխարհի գեղեցկությունը: Հին մարդը ստեղծել է այդպիսի իրավիճակ և դա օրինաչափ է. ամեն ինչ դրան էր գնում: Յուրաքանչյուր նոր պատերազմ դառնում էր ավելի վտանգավոր նախորդից: Ալբերտ Էյնշտեյնին հարցրեցին.  

-Ի՞նչ եք կարծում երրորդ համաշխարհային պատերազմի մասին:  

-Ցավոք ոչինչ, -պատասխանեց նա, -բայց եթե ուզում եք, կասեմ չորրորդի մասին:  

Նրա զրուցակիցը մտածեց, որ Էյնշտեյնը  լավ չլսեց կամ չհասկացավ: Եթե նա ոչինչ  չի կարող ասել երրորդի մասին, ապա ինչ կասի չորրորդի մասին?Ամեն դեպքում նա հարցրեց.

-Եվ ի՞նչ կասեք չորրորդի մասին:

-Չորրորդը հաստատ չի լինի, -պատասխանեց նա: Դա վստահաբար կարելի է պնդել, իսկ երրորդի մասին ոչինչ չի կարելի ասել:  

Ձեր բոլոր մեծ նվաճողները, գործիչները, բոլոր այսպես կոչված<<պատմություն կերտողները>> հասցրեցին մարդկությունը մահվան,  և այժմ միայն մի ելք կա՝նոր մարդը: Եվ այլընտրանք չկա: Հին մարդը իրեն սպառել է այս աշխարհում: Ապստամբը նոր բարոյական նորմեր կունենա, որ չի գա պատվիրաններից, այլ կաճի նրա գիտակցության մեջ: Նա նոր հոգևոր արժեքներ կունենա, նա չի պատկանի ոչ մի կրոնի, որովհետև դա լրիվ հիմարություն է: Ապստամբ լինելը դա անհատական, մասնավոր երևույթ է, ինչպես սերը և այն չի կարող լինել կազմակերպված: Եթե դուք փորձեք սերը կամ ճշմարտությունը դարձնել կազմակերպված նույն պահին դուք այն կսպանեք: Կազմակերպվածությունը թույն է գոյություն ունեցող ամեն ինչի համար: Նոր մարդը չի լինի կաթոլիկ կամ հինդուիզմի հետևորդ, բուդդայական կամ մահմեդական: Նա ուղղակի կլինի հոգևոր մարդ: Հոգևոր մարդ լինելը չի ընկալվի այս կամ այն հավատին աջակցել, այլ այն կընկալվի որպես կենսակերպ: Ոգեշնչված, գեղեցիկ, պատասխանատու կենսակերպ՝լցված գիտակցությամբ, սիրով, ընկալմամբ, մեծահոգության պատրաստակամությամբ, որը կծնի միասնական աշխարհ՝առանց սահմանների:  Ու պետք չի ոչ մի բանակ, զինամթերք, ազգեր, կրոններ: Ընդամենը մի փոքր մեդիտացիա, լռություն, սեր, մի փոքր ավելի մարդկայնություն և գոյություն ունեցող ամեն ինչ կփայլի նոր լույսով՝ այնքան նոր ու չտեսնված, որ նոր դասակարգումը պարզապես անհրաժեշտ կլինի: Վանքում բոլոր մինձնուհիները ձեռքից գնացել էին, և վանամայրր կանչեց նրանց ու հարցրեց, թե ինչն է անհանգստացնում նրանց հոգիները: Երկար ժամանակ ոչ ոք չէր համարձակվում պատասխանել, բայց վերջիվերջո նոր միանձնուհին ասաց.  

-Մենք տղամարդկանց կարիք ունենք: Վանամայրը ցնցված էր:  

-Ճիշտ է, -նախաձեռնությունը իր ձեռքը վերցրեց մյուսը: Բնություն է, ոչինչ չես անի:  

-Դե ինչ, – պատասխանեց վանամայրը, -ես ձեզ, թերևս, յուրաքանչյուրիդ մեկ մոմ կտամ, որպեսզի դրանով բավարարվեք:  

-Մոմերը չեն օգնում, -լսվեցին մի քանի ձայներ, -մենք արդեն փորձել ենք:  

-Հիշում եմ իմ ժամանակ օգնում էին, -ասաց վանամայրը: Ինչով են նրանք վատը?

-Հոգնել ենք  վանամա՛յր: Չի՛ կարելի նույն բանն անընդհատ անել. պարտրույգը մտցրու այստեղ, հետո հետ հանիր:  

Ամեն մի հին բան ձանձրացնում է՝հին քաղաքականությունը, կրոնր, սրբերը, արժեքները: Ցանկացած հին բան ձանձրույթ է առաջացնում: Այս հարյուրամյակում առաջացել է ընդամենը մի փիլիսոփայական դպրոց՝էքզիստենցիալիզմը: Էքզիստենցիալիզմում կենտրոնական տեղ է զբաղեցնում ձանձրույթը. ոչ մի Աստված, ոչ մի դրախտ ու դժոխք, ոչ մի դատողություն այն մասին,  թե գոյություն ունեցող ամեն ինչ կազմված է նյութից, թե գիտակցությունից, ոչ մի տեսություն վերամարմնավորման, հոգիների վերաբնակեցման մասին: Կենտրոնական թեման ձանձրույթն է: Ոչ պակաս կարևոր է այն հանգամանքը, որ մեր դարի լավագույն մտածողները համարում են դա ժամանակի կարևորագույն խնդիր. ինչպես ազատվել այդ ձանձրույթից?Այն ավելի ու ավելի է խտանում, ինչպես սև ամպը, և ցանկացած ուրախություն կորչում է, ու կյանքը դառնում է անիմաստ, և ստեղծվում է իրավիճակ, որում ինքը՝լույս աշխարհ գալը, չի թվում օրհնություն, այլ անեծք: Փիլիսոփաները կյանքը անվանում են անեծք, ապարդյուն տառապանք, առանց նպատակի ու իմաստի անվերջանալի ձանձրույթ: Դուք այնքան եք տառապել, դուք այնքան զոհեր եք մատուցում, իսկ վերջում ձեզ միայն դատարկություն է սպասվում:  Քաղաքական գործիչները պահում են պետությունները մշտական պատերազմի վիճակում. <<սառը>>, թե <<տաք>>, բայց պատերազմը չի դադարում. գիտությունը միջոցներ է տրամադրել, որոնք թույլ են տալիս ոչնչացնել այս աշխարհը նվազագույնը յոթ հարյուր անգամ: Եվ դա միայն տասը տարի առաջվա հաշվարկներով: Հիմա հավանաբար Երկրագունդը կարելի է ոչնչացնել ոչ թե յոթ հարյուր, այլ յոթ հազար անգամ. տասը տարվա ընթացքում կուտակվել է բավարար միջուկային զենք: Ինչ տարօրինակ է. ամեն ինչ համընկնում է ինչպես մեկ անգամ մեկ: Փիլիսոփաները առաջ են քաշում ինքնասպանության գաղափարը՝ որպես միակ ելք: Քաղաքական գործիչները միևնույն ժամանակ կառուցում են կոմունիզմ, ժողովրդավարություն, ֆաշիզմ, ամեն տեսակի գաղափարախոսություններ ոչ թե հանուն մարդու, այլ այն նպատակով, որ մարդուն տան նրանց երախը: Եվ  գիտնականները պատրաստել են համապատասխան զենք: Կյանքը այս Երկրի վրա կարող է վերանալ ցանկացած պահի: Ես չեմ կարծում, որ աղետ տեղի կունենա, բայց դրա համար բոլոր նախադրյալները ստեղծված են և դրանք ավելին են, քան ընդամենը նախադրյալներ: Բայց աղետ տեղի չի ունենա, որովհետև կյանքին բնորոշ է հավիտենականության ուժեղագույն ձգտում. ապրել, սիրել հավերժ: Կյանքին բնորոշ չէ մահանալու ցանկությունը: Ահա թե ինչու է անխուսափելի նոր մարդու, ապստամբի հայտնվելը, ով կկործանի ամեն ինչ, ինչը մղում է մարդկությանը մահվան: Վտանգը մեծ  է, բայց այն ևս ունի իր լուսավոր կողմը: Այն պատճառով, որ Երկրագունդը հայտնվել է մահվան եզրին, մարդկությունը ստիպված կլինի փնտրել փրկության ճանապարհներ: Մեծագույն ապստամբությունը կգա աշխարհ՝հակառակ բոլոր ազգերին, կրոններին և հիմար փիլիսոփայություններին՝էքզիստենցիալիզմի գլխավորությամբ, բոլոր քաղաքական գործիչներին և հոգևոր առաջնորդներին, որոնք մարդկանց մեջ թշնամանք ու անիմաստ վեճեր են ստեղծում: Նոր մարդը բոլոր հնարավորություններն ունի դառնալու փրկիչ: Ոչ մի Հիսուս, ոչ մի Գաուտամա Բուդդա ու Կրիշնա չեն փրկի աշխարհը: Աշխարհը կփրկի նրա ապստամբ երիտասարդությունը: Ես հավատում եմ երիտասարդներին, նրանց սիրո, կյանքի տենչին, նրանց ապրելու, երգելու, պարելու, նվագելու ցանկությանը: Իմ կարծիքով, նրանք ընդհանրապես համաձայն չեն մահանալու: Եթե հին մարդիկ ընտրում են ինքնասպանությունը, թող մահանան. նրանց ոչ ոք չի ստիպում ապրել: Եթե քաղաքական գործիչները ցանկանում են մահանալ թող գնան ու խորտակվեն օվկիանոսում: Բայց  նրանք իրավունք չունեն կործանելու նրանց, ովքեր դեռ չեն ճաշակել կյանքի համը և նրա ուրախությունները, ովքեր ամբողջ կրծքով չեն շնչել Երկրագնդի հոտավետ քամին, ովքեր դեռ չեն տեսել ծաղիկների և աստղերի, արևի ու լուսնի գեղեցկությունը: Այնքան շատ մարդիկ կան, ովքեր դեռևս չեն ճանաչում իրենք իրենց, ովքեր չգիտեն իրենց ներաշխարհը, ում բացառապես անհայտ է իրենց ներքին իրականությունը, ներքին գանձերը: Ոչ: Այս աշխարհը երիտասարդությանն է, քանի տարեկան էլ որ նրանք լինեն. իսկ երիտասարդ է յուրաքանչյուրը, ով սիրում է կյանքը, մարդը,  ով սիրում է այն նույնիսկ մահվան մահիճում: Բոլոր նրանք, ովքեր սիրում են կյանքը, կստեղծեն անհրաժեշտ միջավայր, որպեսզի ողջունեն մարդու ապստամբ ոգուն. այլընտրանք չկա: Ապստամբը կփրկի այս մարդկությունը և մոլորակը, ես դրանում լիովին վստահ եմ: Միայն թե նա չպիտի վախենա հասարակական կարծիքից, ամբոխից, կեղծ դեմքերից և նախապաշարմունքներից: Հռոմի Պապը եկել էր ֆրանսիական N քաղաք: Միանգամից նրան շրջապատեց լրագրողների ամբոխը և ինչ-որ մեկը հարցրեց, թե ինչպես է նա վերաբերում հասարակաց տներին: Առարկան շատ նուրբ էր. ներողամտություն ցուցաբերել դեպի հասարակաց տները Պապը չհամարձակվեց, բայց մյուս կողմից նա մտածեց, որ եթե մոլի անհանդուրժողականություն ցուցաբերեր դեպի հասարակաց տները, նա կվախեցներ քաղաքի բնակիչներին, որոնք առանց այդ էլ ավելի հաճախ հասարակաց տուն էին գնում, քան թե եկեղեցի: Թեման փոխելու համար Պապը հարցով պատասխանեց հարցին.  

-Իսկ ի՞նչ է, քաղաքում հասարակաց տներ կան:  Մյուս օրը բոլոր թերթերի առաջին էջերին գրված էր. <<Ժամանելով N քաղաք, Պապը առաջին հերթին տեղեկացավ քաղաքի հասարակաց տների մասին>>: Ուշադրություն մի դարձրեք թերթերի առաջին էջերին, մի անհանգստացեք այն մասին, թե ինչ են մարդիկ խոսում ձեզնից, մի մտածեք հասարակական կարծիքի մասին: Դրանք բոլորը լծակներ են, որոնց օգնությամբ դարեր ի վեր ամբոխները կառավարում էին անհատականությանը: Եթե մարդը ցանկանում է ինքնատիպ լինել, ապա նրան չպիտի անհանգստացնի այն, թե ինչ են իր մասին խոսում թերզարգացած ամբոխները: Ամբոխները միշտ էլ դեմ էին ապստամբությանը, խռովարար ամեն ինչին, փոփոխություններին. բոլորը միաձայն դատապարտում էին դրանց, ինչքան էլ դրանք փոքր լինեյին: Երբ հայտնվեցին առաջին գնացքները, արքեպիսկոպոսները, վանահայրերը, Հռոմի Պապը միաձայն դատապարտեցին այն: Նրանք ասացին, որ աշխարհի արարման ժամանակ Աստված չստեղծեց գնացքներ և երկաթուղիներ, իսկ դա նշանակում է, որ այն ոչ այլ ինչ է, քան սատանայի հայտնագործություն: Եվ այն ժամանակ գնացքները իրոք նման էին սատանայի հայտնագործության, հատկապես հները: Եկեղեցիները արգելում էին հավատացյալներին մոտենալ գնացքին և ասում էին. <<Ոչ մի դեպքում գնացք չնստե՛ք, այլապես ձեզ կկործանի սատանան>>: Երբ փորձարկում էին առաջին գնացքը, իսկ այն պիտի անցներ մի փոքր ճանապարհ՝ընդամենը տասը մղոն, երկաթուղային ընկերությունը առաջարկում էր ուղևորներին անվճար տոմս, նախաճաշ և ճաշ: Թվում էր, թե ով չէր ցանկանա գնացքով ճանապարհորդել, հաճույք ստանալ և բացի այդ մասնակցել պատմական փորձին?Ոչ ոք մինչ այդ չէր ճանապարհորդել գնացքով և այդ ուղևորները պիտի լինեյին առաջինները պատմության մեջ: Բայց ոչ մի նման բան. նույնիսկ նրանք, ովքեր միայն հարկադրանքի դեպքում էին եկեղեցի գնում, հիմա պատրաստ էին լսելու եպիսկոպոսներին, արքեպիսկոպոսներին, կարդինալներին. եկեղեցիները լի էին մարդկանցով: Հոգևորականները ասում էին. <<Մի՛ ենթարկվեք սատանայի խոստումներին, միայն մտածեք՝ձեզ առաջարկում  են նախաճաշ և ճաշ, գնացքով ճանապարհորդել և հաճույք ստանալ, և այդ ամենը անվճար>>: Նրանք ասում էին. <<Դուք դեռևս չգիտեք: Գնացքը  հաստատ կշարժվի, բայց այլևս երբեք կանգ չի առնի>>: Անգլիկան եկեղեցու առաջնորդը՝Քենտրբերյան արքեպիսկոպոսը,  բառացիորեն ասաց հետևյալը. <<Սատանան գնացքները այնպես է ստեղծել, որ նրանք տեղից կշարժվեն ու կգնան, հենց որ դուք մտնենք նրանց մեջ, բայց երբեք կանգ չեն առնի, և ի՞նչ դուք կանեք այդ ժամանակ. նախաճաշ, ճաշ,  և ձեր վերջը եկել է: Մարդիկ վախենում էին. մի կողմից շատ հետաքրքիր էր, մյուս կողմից՝շատ սարսափելի: Միայն մի քանի գլխից ձեռք քաշածներ, հանցագործներ ասացին. <<Եթե գնացքը շարժվի և կանգ չառնի, հետո ի՞նչ: Մենք մի բան կմտածենք>>: Երբ առաջին ուղևորները մտան գնացք, ևս մի քանի մարդ համարձակվեցին և ասացին. <<Եթե մյուսները գնում են, երևի մենք էլ ռիսկի գնանք>>:  

Բայց, միևնույն է, վագոները համարյա դատարկ էին. վաթսուն տեղանոց վագոնում կար հինգ կամ տասը ուղևոր: Ամբողջ գնացքում հավաքվեց ընդամենը հարյոր ուղևոր, որոնք դողում էին վախից. նույնիսկ անվճար նախաճաշը նրանց չէր կարող շեղել այն մտքից, որ դա նրանց վերջին նախաճաշն է. մնացել է ևս մեկ ճաշ և հետո վերջը եկել է: Իսկ գնացքը այնքան արագ էր սլանում: Նրանք կյանքում ոչ մի նման բան չէին տեսել: Թվում էր, թե նրան արագությունը տվել ինքը՝սատանան, այլապես այդպիսի արագությունը ուղղակի աներևակայելի էր: Հետո պարզ դարձավ, որ Պապը, արքեպիսկոպոսները իրենց ծիծաղելի դրության մեջ գցեցին. գնացքը վերադարձավ, այն կանգ առավ: Բայց ցանկացած նորը, նույնիսկ այնպիսի անմեղ բան, ինչպիսին երկաթուղին է, դիմադրության է հանդիպում: Զանգվածները ենթարկվում են հոգևոր, քաղաքական առաջնորդների իշխանությանը: Իսկ այդ մարդիկ չեն ցանկանում ոչ մի փոփոխություն, որովհետև ցանկացած փափոխություն վտանգի տակ է դնում առկա վիճակը, իշխող համակարգին: Ցանկացած փոփոխություն իր ետևից կբերի այլ փոփոխություններ, և նրանք ստիպված կլինեն հարմարվել դրանց: Ինչ իմանաս՝կարո՞ղ են արդյոք նրանք ամեն ինչ փոխել իրենց օգտին: Իշխող համակարգի այդ առաջնորդները արդեն ապրում են շքեղության և հարմարավետության մեջ և նրանց լիովին ձեռնտու է, որպեսզի ամեն ինչ մնա այնպես, ինչպես կա: Բայց այժմ իրավիճակը լրիվ այլ է: Ինքը՝համակարգը, իրեն դրել է փոփոխություններից ամենաարմատականի առջև. կյանք կամ մահ: Եվ ես չեմ կարծում, որ ինչ-որ մեկը ընտրություն կկատարի մահվան օգտին: Եթե մարդիկ ընտրեն կյանքը, ապա նրանք ստիպված կլինեն ընտրել արժեքներ, որոնք ամրապնդում են կյանքը: Այդ ժամանակ մեկուսանալու հին հոգևոր ինստիտուտը կմնա անցյալում, իսկ սրբերը իրենց համար պիտի նոր չափորոշիչներ ընտրեն: Այդ ժամանակ սրբեր կդառնան բանաստեղծները և նկարիչները, երգիչները և պարողները: Իմաստուններ կհամարվեն մեդիտացիա անող, գիտակից, արթնացած մարդիկ: Մենք կանգնած ենք մեծագույն փոփոխությունների շեմին: Մենք այն կտեսնենք մեր կենդանության օրոք: Այն ինչ-որ անկրկնելի և չտեսված բան է, ինչ-որ բան, որ երբեք տեղի չի ունեցել նախկինում և այլևս երբեք տեղի չի ունենա: Իմացե՛ք, որ դուք երանելի եք, որ ձեզ բախտ է վիճակվել ականատես լինելու բոլոր հին արժեքների, գաղափարների մեծագույն կերպարանափոխմանը և տեսնելու նոր արժեքների, գաղափարների, բարոյական դասակարգումների ծնունդը: 

Թարգմանությունը և խմբագրումը պատկանում է Հայաստանի յոգայի ֆեդերացիային: Եթե գտնվեն որոշ տառասխալներ, վրիպակներ , խնդրում ենք կապ հաստատել մեզ հետ։ 

Բոլոր հեղինակային իրավունքները պատկանում են Հայաստանի Յոգայի Ֆեդերացիային։ Կայքում տեղ գտած նյութերից օգտվելիս` հղումը պարտադիր է։